Ο Εμμανουήλ Παπάς έφτασε στο Άγιο Όρος με τη συνοδεία του υπασπιστή του, Χατζηπέτρου, του γραμματέα του Δημητρίου Οικονόμου, και του μεγαλύτερου γιου του, Ιωάννη, 23 Μαρτίου 1821
Στις 23 Μαρτίου 1821, ο Εμμανουήλ Παπάς, επιφανής έμπορος και τραπεζίτης από τις Σέρρες, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία, έφτασε στο Άγιο Όρος με τη συνοδεία του υπασπιστή του, Χατζηπέτρου, του γραμματέα του Δημητρίου Οικονόμου, και του μεγαλύτερου γιου του, Ιωάννη. Το Άγιο Όρος, με τα 20 μοναστήρια και τους περίπου 10.000 μοναχούς εκείνη την εποχή, αποτελούσε τον πνευματικό φάρο του υπόδουλου Ελληνισμού, με την ακτινοβολία του να φτάνει σε όλα τα Βαλκάνια και τη Ρωσία.
Ο Παπάς αποβιβάστηκε στην Ιερά Μονή Εσφιγμένου, όπου τον υποδέχθηκε θερμά ο ηγούμενος Ιωακείμ, μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Στη συνέχεια, ο Παπάς συναντήθηκε με τους ηγουμένους των υπολοίπων μονών του Αγίου Όρους και ξεκίνησε μια εντατική επικοινωνία με φιλικούς και οπλαρχηγούς της Χαλκιδικής και των Σερρών. Στο Άγιο Όρος, η παραγωγή φυσιγγίων και άλλες προετοιμασίες για την επανάσταση γίνονταν υπό καθεστώς απόλυτης μυστικότητας.
Η ακτινοβολία του Αγίου Όρους και η υποστήριξή του από ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας και τους τσάρους ήταν σημαντική. Παρόλα αυτά, οι συχνές κατασχέσεις και οι δυσβάστακτοι φόροι των Τούρκων είχαν φέρει τα μοναστήρια σε οικονομικό αδιέξοδο.
Στις 17 Μαΐου 1821, οι κάτοικοι του Πολυγύρου εξεγέρθηκαν κατά της τοπικής τουρκικής φρουράς, γεγονός που οδήγησε στην άμεση κήρυξη της επανάστασης στη Μακεδονία. Ο Εμμανουήλ Παπάς, με έδρα το Άγιον Όρος και δύναμη περίπου 2.500 ανδρών, συντόνισε επαναστατικές ενέργειες σε περιοχές όπως η Κασσάνδρα, η Ορμύλια, η Σιθωνία και τα Μαντεμοχώρια.
