Όσιος Εφραίμ ο εν σπηλαίω (Ρώσος), 23 Μαρτίου
Ο Όσιος Εφραίμ ο Πηχερικός ήταν μοναχός της Μονής των Σπηλαίων του Κιέβου και τιμάται ως Άγιος στην Εκκλησία. Η μνήμη του εορτάζεται από την Ρώσικη εκκλησία στις 20 Ιανουαρίου (2 Φεβρουαρίου) και στις 28 Αυγούστου (10 Σεπτεμβρίου) (Σύναξη των Οσίων Πατέρων των Διώτερων Σπηλαίων του Κιέβου) καθώς και την δεύτερη Κυριακή της Μεγάλης Σαρακοστής (Σύναξη όλων των Οσίων Πατέρων των Σπηλαίων του Κιέβου).
Βιογραφία
Η ακριβής περίοδος και οι συνθήκες της ζωής του Οσίου Εφραίμ είναι άγνωστες. Η βιβλιογραφία του 19ου αιώνα τοποθετεί τη ζωή του στους 13ο και 14ο αιώνες, χωρίς να υπάρχει κάποια σαφής τεκμηρίωση. Τα λείψανα του Οσίου, τα οποία βρίσκονται στις Διώτερες Σπηλιές του Κιέβου, αναφέρει πρώτος ο μοναχός Αθανάσιος Καλνοφόισκος (1638) στο έργο του «Τερατούργημα». Στο λείψανο του Οσίου υπήρχε ένας σταυρός, με τον οποίο ευλογούνταν οι προσκυνητές και μερικοί θεραπεύονταν. Από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, δεν υπάρχουν αναφορές για αυτόν τον σταυρό. Στους χάρτες των Διώτερων Σπηλαίων του 17ου και 18ου αιώνα, στις επιγραφές που εξηγούν τη θέση των λειψάνων των Αγίων, ο Εφραίμ αναφέρεται ως «ιερομόναχος» ή «σχηματικός μοναχός». Σύμφωνα με βιοχημική έρευνα των λειψάνων του Εφραίμ, διαπιστώθηκε ότι πέθανε σε ηλικία 30-40 ετών.
Η τοπική τιμή του Οσίου Εφραίμ ξεκίνησε στα τέλη του 17ου αιώνα, όταν ο αρχιμανδρίτης Βαρλαάμ (Γιάσινσκυ), μελλοντικός Μητροπολίτης Κιέβου, καθιέρωσε τη γιορτή της Σύναξης των Οσίων Πατέρων των Διώτερων Σπηλαίων. Ο Ευστάθιος αναφέρεται στον τρίτο τροπάριο του όγδοου άσματος του Κανόνα των Αγίων του Κιέβου (τέλη 17ου αιώνα). Η καθολική τιμή του Οσίου Εφραίμ ξεκίνησε μετά την έγκριση της Αγίας Συνόδου στη δεύτερη μισή του 18ου αιώνα για την ένταξη ονομάτων των Κιβευίων Αγίων στα καθολικά μηνιαία ημερολόγια. Ο ύμνος και ο κοντάκιο του Οσίου Εφραίμ γράφτηκαν τον 19ο αιώνα. Ο κοντάκιο αναφέρει:
«Ότι την σχήμα ελαβών, ήσουν ήσυχος, σιωπηλός, Οσιότατε, και ουδέποτε μετά από κάποιον, εκτός από προσευχές προς τον Κύριο, ούτε κάτι ελάλησες, και τροφή, εκτός από σκληρούς βοτάνους, δεν γεύτηκες· γι’ αυτό σήμερα βρίσκεις τροφή ακατάπαυστη στον ουρανό, Εφραίμ, προσευχήσου και να καταλάβουμε και εμείς το ίδιο».
Η ημέρα της μνήμης του στις 20 Ιανουαρίου καθιερώθηκε το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και συνδέεται με την εορτή του Οσίου Εφραίμ του Μεγάλου.
Εικόνες
Η αυθεντική εικόνα του Οσίου Εφραίμ, που είναι από το τέλος του 18ου αιώνα, δίνει τις εξής οδηγίες για την απεικόνιση του Οσίου:
Καθισμένος, με γενειάδα, με σχήμα στο κεφάλι, τα άμφια των Οσίων μοναχών, κάτω από το βάκαν, το δεξί χέρι προς την καρδιά, το αριστερό χέρι προσευχητικά με την παλάμη εκτεταμένη.
Η μοναδική εικόνα του Οσίου βρίσκεται κοντά στο λείψανό του και δημιουργήθηκε στη δεκαετία του 1840 από τον ιερομόναχο Ιρινάρχο και τους μαθητές του. Ο Εφραίμ απεικονίζεται μισό στραμμένος προς τα δεξιά, φορώντας μαύρα μοναχικά ρούχα και κουκούλα, με γενειάδα μέσου μεγέθους και άσπρη, το δεξί χέρι στο ύψος του στήθους, και το αριστερό κατεβασμένο κρατώντας κομποσκοίνια.
Γνωστές εικόνες του Εφραίμ υπάρχουν σε διάφορες εικόνες του συνόλου των Οσίων Πατέρων του Κιέβου, οι οποίοι κοιμούνται στις Διώτερες Σπηλιές.
