Δ΄ Κυριακή των Νηστειών

Κατά την παρούσα Κυριακή, όπως προαναφέραμε, η Εκκλησία τιμά τον όσιο Ιωάννη τον Σιναΐτη, ο οποίος επονομάζεται και "Κλίμακος", από το ομώνυμο ασκητικό του σύγγραμμα, το οποίο διαβάζεται καθ' όλη τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής στα μοναστήρια. Η εορτή αυτή, καθώς και η μνήμη της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, που τιμάται την Ε' Κυριακή, θεωρούνται ότι ενσωματώνουν καλύτερα το νόημα της Τεσσαρακοστής, σε σύγκριση με τις προηγούμενες Κυριακές, κατά τις οποίες εορτάζονται γεγονότα και πρόσωπα που δηλώνουν την νίκη της Αλήθειας έναντι της πλάνης και της αίρεσης.

Η εορτή του αγίου Ιωάννου μετατέθηκε στην τέταρτη Κυριακή των Νηστειών, από τον ακίνητο εορτολογικό κύκλο, καθώς η Εκκλησία τιμά την μνήμη του την 30η Μαρτίου. Η πρώτη αναφορά του εορτασμού του κατά την ημέρα αυτή εμφανίζεται σε χειρόγραφο της Ι. Μ. Μονής Βατοπαιδίου του 13ου αιώνα. Η εορτή αυτή εξακολουθεί να εμφανίζεται χειρόγραφα από τον 14ο αιώνα.

Πριν τη μνήμη του αγίου Ιωάννου της "Κλίμακος", την Δ΄ Κυριακή των Νηστειών, γινόταν μνεία της παραβολής του Καλού Σαμαρείτη, όπως αποδεικνύεται και από τα παλαιότερα χειρόγραφα, τα οποία, μαζί με τον κανόνα του Αγίου στον Όρθρο, περιέχουν και ύμνους εμπνεόμενους από τη παραβολή του Καλού Σαμαρείτη. Σε αυτούς τους ύμνους, παρομοιάζεται η τραυματισμένη από τις αμαρτίες ανθρωπότητα με τον άνθρωπο που έπεσε στα χέρια των ληστών, χρήζοντας θεραπείας εκ μέρους του Σωτήρος, του οποίου σύμβολο αποτελεί ο Καλός Σαμαρείτης. Σήμερα τα πράγματα έχουν διαφοροποιηθεί. Ωστόσο, πολλά στοιχεία της παλαιάς πράξης ανιχνεύονται και διασώζονται στην υμνολογία των ημερών.

Η αντικατάσταση των αρχικών θεμάτων με νεότερα έγινε σταδιακά και κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, από τον 6ο αιώνα μέχρι τον 14ο αιώνα. Πιθανόν η αλλαγή αυτή οφείλεται στην προσπάθεια εισαγωγής ευαγγελικών περικοπών από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο. Δεύτερος λόγος ίσως είναι η ανάπτυξη της τιμής και μνήμης των αγίων, ιδιαίτερα εάν ο βίος και η δράση του καθενός, ταίριαζε με την περίοδο και το πνεύμα της Τεσσαρακοστής.

Η Εκκλησία είναι ο τόπος των Αγίων, των Οσίων και των Μαρτύρων. Οι Άγιοι είναι εκείνοι που μέσα από την άσκηση και το μαρτύριο, ομολόγησαν την πίστη και πραγματώσαν την ολοκληρωτική αφιέρωση στο Χριστό. Αφετηρία τους υπήρξε η επίγνωση της προσωπικής τους πτώσης και αμαρτωλότητας, ενώ σκοπός και πόθος τους η συνάντηση με το Χριστό. Για εμάς αποτελούν κήρυκες αυτής της μεταμορφωτικής Χάρης, που τους προσέδωσε η ένωση με τον Χριστό. Ως κήρυκα και υπόδειγμα ασκήσεως για τους ασκούμενους πιστούς, οι Πατέρες τοποθετούν στην Δ' Κυριακή των νηστειών τον όσιο Ιωάννη τον Σιναΐτη.