Όσιος Μωυσής ο Αναχωρητής, 28 Ιουνίου
Παρακάτω είναι το πλήρες κείμενο των δύο πρώτων συνομιλιών που κατέγραψε ο Ιωάννης ο Κασσιανός:
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Πρώτο
Όταν βρισκόμουν στην έρημο του Σκήτους, όπου βρίσκονται οι σπουδαιότεροι μοναχοί και όπου ανθίζει κάθε αρετή, μαζί με τον άγιο πατέρα Γερμανό (που από τα πρώτα χρόνια της πνευματικής μας πορείας ήταν ο πιο στενός μου σύντροφος στο κοινοβιακό μοναστήρι και στην έρημο, ώστε όλοι έλεγαν πως οι δυο μας είχαμε μία ψυχή και καρδιά σε δύο σώματα), ζήτησα να δω τον Αββά Μωυσή, που ξεχώριζε ανάμεσα σ’ αυτούς τους φωτισμένους γέροντες, όχι μόνο για την πρακτική του αρετή αλλά και για τη θεωρητική του τελειότητα. Τον παρακάλεσα να μας δώσει έναν λόγο πνευματικό για να ωφεληθούμε· και αυτό έγινε με δάκρυα, γιατί ξέραμε καλά πως ο ίδιος δεν άνοιγε εύκολα το δρόμο της τελειότητας, παρά μόνο σ’ εκείνους που το επιθυμούσαν με όλη την πίστη και την καρδιά τους. Τελικά, από τις παρακλήσεις μας, άρχισε να μιλάει.
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Δεύτερο
Μας είπε ότι όλες οι τέχνες και επιστήμες έχουν έναν σκοπό, ένα τελικό στόχο, στον οποίο κοιτάζει ο εργαζόμενος και για χάρη του υπομένει κάθε κόπο και κίνδυνο, όπως ο γεωργός που δεν φοβάται ούτε τη ζέστη ούτε το κρύο, σκάβει και φροντίζει το χωράφι του για να έχει καλό θερισμό. Ο έμπορος δεν διστάζει να ρισκάρει στη θάλασσα γιατί έχει στόχο το κέρδος. Και οι στρατιώτες υπομένουν κινδύνους για να φτάσουν στη δόξα. Έτσι κι εμείς, οι μοναχοί, υπομένουμε κόπους με χαρά για τον ίδιο λόγο. Και τους ρωτούσε ποιος είναι ο σκοπός που τους κάνει να υπομένουν τα πάντα τόσο πρόθυμα.
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Τρίτο
Απάντησαν πως όλο αυτό το αντέχουν για χάρη της Βασιλείας των Ουρανών.
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Τέταρτο
Ο Μωυσής τους είπε πως αυτό είναι σωστό, όμως θα πρέπει να ξέρουν και τον άμεσο στόχο, το σημείο στο οποίο πρέπει να κοιτούν συνέχεια για να φτάσουν στην τελική Βασιλεία. Χωρίς αυτόν τον στόχο, δεν πρόκειται να τα καταφέρουν. Όπως ο γεωργός που θέλει να ζήσει άνετα φροντίζει να κρατά το χωράφι καθαρό από αγκάθια και ζιζάνια, έτσι κι εμείς πρέπει να έχουμε έναν σαφή σκοπό. Ο στόχος της ζωής μας είναι η Βασιλεία του Θεού, όμως ο άμεσος σκοπός είναι η καθαρότητα της καρδιάς. Πρέπει να έχουμε συνέχεια στο μυαλό μας αυτό το σκοπό και να διορθώνουμε τις σκέψεις μας αν απομακρύνονται από αυτόν.
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Πέμπτο
Ο Μωυσής συνέχισε, λέγοντας πως όπως οι τοξότες στο στρατό έχουν μικρούς στόχους για να πετύχουν την κορυφή, έτσι κι εμείς πρέπει να στοχεύουμε στην καθαρότητα της καρδιάς, γιατί μόνο έτσι θα φτάσουμε στην αιώνια ζωή. Ο Απόστολος Παύλος λέει πως η καρποφορία της αγιότητας οδηγεί στην αιώνια ζωή, και η αγιότητα αυτή είναι η καθαρότητα της καρδιάς. Χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να πετύχουμε τον τελικό σκοπό.
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Έκτο
Ο Μωυσής παρατήρησε πως κάποιοι που έχουν αρνηθεί πλούτη και τιμές, αναστατώνονται και θυμώνουν για μικροπράγματα, γιατί δεν κρατούν σταθερό το βλέμμα τους στην καθαρότητα της καρδιάς. Η τελειότητα δεν είναι μόνο η αποχή από τα υλικά, αλλά και η αγάπη, που είναι το αποτέλεσμα της καθαρής καρδιάς. Χωρίς αγάπη, όλα τα άλλα δεν έχουν αξία.
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Έβδομο
Όλα πρέπει να γίνονται για χάρη αυτής της αγάπης, γι’ αυτό επιζητούμε την απομόνωση, νηστεία, αγρυπνίες, μελέτη της Γραφής, και κάθε αρετή, ώστε να προετοιμάζουμε την καρδιά μας να μείνει καθαρή και ακέραια. Αν για κάποιο λόγο δεν τηρήσουμε κάποια άσκηση, δεν πρέπει να λυπηθούμε ή να θυμώσουμε, γιατί το πιο σημαντικό είναι η αγάπη και η καθαρότητα της καρδιάς. Οι αρετές αυτές είναι μέσα που μας βοηθούν να φτάσουμε στην τελειότητα, αλλά δεν είναι η τελειότητα η ίδια.
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Όγδοο
Η καρδιά μας πρέπει να είναι σταθερά στραμμένη στον Θεό και στα ουράνια. Οτιδήποτε τη διασπά, όσο καλό και να φαίνεται, πρέπει να το βάζουμε σε δεύτερη μοίρα ή να το αποφεύγουμε. Το ευαγγέλιο μας δείχνει αυτό με το παράδειγμα της Μαρίας και της Μάρθας: η Μαρία επέλεξε το καλύτερο μέρος, να κάθεται κοντά στον Ιησού και να Τον ακούει, ενώ η Μάρθα ήταν απασχολημένη με τις υπηρεσίες. Ο Ιησούς είπε πως η Μαρία διάλεξε το πιο σπουδαίο, που δεν της αφαιρείται ποτέ.
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Ένατο
Εμείς, βαθιά συγκινημένοι, ρωτήσαμε: "Τι θα γίνει λοιπόν; Θα πάει χαμένη η προσπάθεια της νηστείας, της επιμέλειας στην ανάγνωση, των έργων ελεημοσύνης, της δικαιοσύνης, της ευσέβειας και της καλοσύνης; Δεν θα συνεχίσουν να μετρούν για αυτούς που τα κάνουν, ειδικά αφού ο Κύριος ο Ίδιος υπόσχεται τον μισθό της βασιλείας των ουρανών γι’ αυτά, όταν λέει: ‘Ελάτε, οι ευλογημένοι του Πατέρα μου, κληρονομήστε τη βασιλεία που ετοιμάστηκε για σας από τα θεμέλια του κόσμου. Γιατί ήμουν πεινασμένος και μου δώσατε να φάω, ήμουν διψασμένος και μου δώσατε να πιω’ (Ματθαίος 25:34-35). Πώς λοιπόν αυτά τα έργα θα χαθούν, αφού είναι αυτά που εισάγουν τους εκτελεστές τους στη βασιλεία των ουρανών;"
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Δέκατο
Μωυσής: Δεν είπα ότι ο μισθός για ένα καλό έργο θα χαθεί, όπως λέει ο ίδιος ο Κύριος: "Όποιος δώσει σε κάποιον από τους μικρότερους έστω και ένα ποτήρι νερό στο όνομα του μαθητή, αληθινά σας λέω, δεν θα χάσει τον μισθό του" (Ματθαίος 10:42). Αλλά λέω ότι η πράξη κάποιου πράγματος, που γίνεται εξαιτίας αναγκών του σώματος ή του πόθου της σάρκας ή των ανισοτήτων του κόσμου, θα πάψει. Γιατί η επιμέλεια στην ανάγνωση και η νηστεία βοηθούν στην καθαρότητα της καρδιάς και στην εγκράτεια της σάρκας μόνο σ’ αυτή τη ζωή, όσο η σάρκα έρχεται σε σύγκρουση με το πνεύμα (Γαλάτες 5:17). Και βλέπουμε ότι ακόμη και σ’ αυτή τη ζωή, αυτά τα πράγματα κάποτε παύουν λόγω κούρασης, αρρώστιας ή γήρατος. Πόσο μάλλον μετά από αυτή τη ζωή, όταν το φθαρτό θα γίνει άφθαρτο (Α’ Κορινθίους 15:53) και το σώμα που τώρα είναι φυσικό, θα αναστηθεί πνευματικό (Α’ Κορινθίους 15:44) και η σάρκα δεν θα έχει πια επιθυμίες που να συγκρούονται με το πνεύμα.
Ο Απόστολος λέει ξεκάθαρα ότι η άσκηση του σώματος είναι ωφέλιμη για λίγο, αλλά η ευσέβεια (που σίγουρα εννοεί την αγάπη) ωφελεί σε όλα, έχοντας υπόσχεση για τη ζωή τώρα και την επερχόμενη (Α’ Τιμόθεο 4:8). Αυτό δείχνει πως ό,τι είναι καλό για λίγο δεν μπορεί να διαρκέσει για πάντα και από μόνο του να φέρει την τέλεια κατάσταση αγάπης.
Αυτά τα έργα είναι αναγκαία τώρα που υπάρχει ανισότητα στον κόσμο, με πολλούς φτωχούς και άρρωστους λόγω της κακίας των ανθρώπων που κρατούν για τον εαυτό τους όσα ο Θεός έδωσε σε όλους. Αλλά όταν έρθει η επόμενη ζωή, όπου θα υπάρχει ισότητα και δεν θα υπάρχουν πια αυτές οι ανάγκες, τα έργα αυτά θα πάψουν και όλοι θα προχωρήσουν στην αγάπη του Θεού και στον καθαρό στοχασμό των ουρανίων.
Βιβλίο Πρώτο, Κεφάλαιο Ενδέκατο
Και γιατί να εκπλήσσεσαι που αυτά τα καθήκοντα θα σταματήσουν, όταν ο άγιος Απόστολος μας λέει ότι και τα υψηλότερα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος θα περάσουν; Εκείνος ξεχωρίζει ότι μόνο η αγάπη θα μείνει για πάντα. Λέει ότι αν υπάρχουν προφητείες, θα λήξουν, αν υπάρχουν γλώσσες, θα σταματήσουν, αν υπάρχει γνώση, θα τελειώσει, αλλά η αγάπη ποτέ δεν παύει. Όλα τα χαρίσματα δίνονται για κάποιον χρόνο, όσο χρειάζεται, αλλά όταν ολοκληρωθεί η εποχή τους, θα περάσουν. Η αγάπη όμως συνεχίζει με αδιάλειπτη δύναμη και θα κρατηθεί στον Θεό για πάντα.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Πρώτο
Όταν τελειώσαμε τον πρωινό μας ύπνο και ξύπνησε το φως της αυγής, ζητήσαμε και πάλι τον λόγο του ευλογημένου Μωυσή. Εκείνος ξεκίνησε λέγοντας: Βλέπω το ζήλο σας, και νομίζω ότι ο λίγος χρόνος ανάπαυσης που πήραμε δεν ήταν αρκετός για το σώμα σας. Εμένα με ανησυχεί ακόμα περισσότερο η επιθυμία σας. Πρέπει να προσέξω περισσότερο στο να σας δώσω όσα ζητάτε, όπως λέει η παροιμία: «Όταν κάθεσαι να φας με άρχοντα, να προσέχεις τι σου βάζουν μπροστά». Θα μιλήσουμε λοιπόν για την εξαιρετική αρετή της διάκρισης και τη χρησιμότητά της. Θα αρχίσουμε δείχνοντας τι σκέφτονταν οι πατέρες για αυτήν, και μετά θα αναφέρουμε παραδείγματα ανθρώπων που χάθηκαν γιατί δεν είχαν διάκριση. Η διάκριση δεν είναι μια απλή αρετή, ούτε μπορεί να αποκτηθεί χωρίς τη θεία χάρη. Ο Απόστολος την απαριθμεί μεταξύ των πνευματικών χαρισμάτων: "Σε κάποιον δίδεται η λέξη της σοφίας από το Πνεύμα, σε άλλον η γνώση, σε άλλον η πίστη, σε άλλον το χάρισμα θεραπείας, και σε άλλον η διάκριση πνευμάτων" (Α’ Κορίνθιους 12:8-11).
Επομένως, η διάκριση είναι το σημαντικότερο δώρο της χάρης του Θεού. Όποιος μοναχός δεν την έχει, θα πλανηθεί σαν να βαδίζει στο σκοτάδι και θα πέσει σε επικίνδυνα λάθη, ακόμα και σε απλά θέματα.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Δεύτερο
Θυμάμαι όταν ήμουν παιδί στην περιοχή της Θηβαΐδας, όπου έζησε ο άγιος Αντώνιος, οι γέροντες πήγαν να τον ρωτήσουν για την τελειότητα. Μιλήσαμε από το βράδυ ως το πρωί. Συζητήσαμε ποια αρετή ή τήρηση μπορεί να κρατήσει έναν μοναχό ασφαλή από τις παγίδες του διαβόλου και να τον οδηγήσει σταθερά στην τελειότητα. Κάποιοι είπαν πως είναι η ζήλια για νηστεία και αγρυπνίες, γιατί έτσι η ψυχή καθαρίζεται και ενώνεται με το Θεό. Άλλοι είπαν ότι είναι η περιφρόνηση όλων των υλικών, άλλοι η απομόνωση στη μοναξιά, άλλοι η αγάπη και η φιλανθρωπία.
Όμως ο άγιος Αντώνιος είπε πως όλα αυτά είναι απαραίτητα και βοηθητικά, αλλά μόνο η διάκριση μπορεί να κρατήσει τον άνθρωπο στο σωστό δρόμο ως το τέλος. Πολλοί άνθρωποι, παρά τις αυστηρές νηστείες, την απομόνωση και την αγάπη, έπεσαν γιατί τους έλειπε η διάκριση. Η διάκριση είναι η «όραση» και το «φως» του σώματος, όπως λέει ο Χριστός (Ματθαίος 6:22-23). Αν το φως μέσα μας είναι σκοτάδι, πόσο μεγάλο θα είναι το σκοτάδι εκείνο! Όταν η κρίση της καρδιάς μας λάθος, τότε όλες οι σκέψεις και πράξεις μας πέφτουν στο σκοτάδι και την αμαρτία.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Τρίτο
Τελευταία, ο άνθρωπος που, κατά τη κρίση του Θεού, ήταν ο πρώτος που άξιζε να κληρονομήσει τη βασιλεία Του, γιατί στερούνταν αυτήν την «όραση» της διάκρισης, σαν να ήταν όλο το σώμα του γεμάτο σκοτάδι, τελικά αποκλείστηκε από τη βασιλεία. Παραπλανήθηκε από το σκοτάδι αυτού του «φωτός» και, σε πλάνη, πίστεψε πως οι δικές του θυσίες ήταν πιο ευάρεστες στο Θεό από την υπακοή στην εντολή του Σαμουήλ. Έτσι έπεσε ακριβώς στο σημείο που πίστευε ότι θα κέρδιζε τη θεία εύνοια (Α’ Βασιλέων 15). Αμέλεια αυτής της διάκρισης οδήγησε και τον Αχαάβ, βασιλιά του Ισραήλ, μετά από μια νίκη λαμπρή και δοσμένη από τη χάρη του Θεού, να φανταστεί πως η ελεημοσύνη ήταν ανώτερη από την αυστηρή εκτέλεση της θείας εντολής, που του φαινόταν σκληρή. Κι έτσι, επειδή ήθελε να σβήσει μια αιματηρή νίκη με τη σφραγίδα της ελεημοσύνης, έγινε όλος σκοτεινός και καταδικάστηκε αμετάκλητα σε θάνατο.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Τέταρτο
Αυτή είναι η διάκριση, που δεν είναι μόνο «το φως του σώματος», αλλά ο Απόστολος την ονομάζει και ήλιο, όπως λέει: «Μη δύει ο ήλιος επάνω στον θυμό σας» (Εφεσίους 4:26). Ονομάζεται και οδηγός της ζωής μας, όπως λέγεται: «Όσοι δεν έχουν καθοδήγηση πέφτουν σαν τα φύλλα». Είναι αληθινά η σύνεση, χωρίς την οποία η γραφή δεν μας επιτρέπει να κάνουμε τίποτε, ακόμα και να πιούμε το πνευματικό «κρασί που κάνει την καρδιά του ανθρώπου ευφρόσυνη», χωρίς έλεγχο: «Πράττετε τα πάντα με σύνεση, πίνε το κρασί σου με σύνεση» και «σαν πόλη που γκρεμίστηκαν τα τείχη της, έτσι είναι ο άνθρωπος που πράττει χωρίς σύνεση». Η απουσία της είναι πολύ βλαβερή για τον μοναχό, που συγκρίνεται με μια πόλη ερειπωμένη και χωρίς τείχη. Εδώ είναι η σοφία, η νοημοσύνη και η κατανόηση, χωρίς τις οποίες το εσωτερικό μας σπίτι δεν μπορεί να κτιστεί, ούτε να συγκεντρωθούν πνευματικοί θησαυροί. «Το σπίτι χτίζεται με σοφία, και στέκεται με νοημοσύνη· με κατανόηση γεμίζουν τα αποθήκες με πολύτιμα αγαθά». Αυτό λέγεται «στερεά τροφή», που δίνεται μόνο σε ώριμους και δυνατούς, όπως λέγεται: «Η στερεά τροφή είναι για τους ώριμους, που με την εξάσκηση έχουν εκπαιδεύσει τις αισθήσεις τους να ξεχωρίζουν το καλό από το κακό» (Εβραίους 5:14). Η διάκριση είναι χρήσιμη και αναγκαία μόνο όταν συμβαδίζει με τον λόγο του Θεού, που είναι «ζωηρός και ενεργός, και πιο κοφτερός από κάθε δίκοπη μάχαιρα, και φθάνει μέχρι τον διαιρέτη ψυχής και πνεύματος, αρμών και μυελού, και κρίνει τις διαθέσεις και τις σκέψεις της καρδιάς» (Εβραίους 4:12). Με αυτό γίνεται φανερό ότι καμία αρετή δεν μπορεί να αποκτηθεί ή να διατηρηθεί χωρίς τη χάρη της διάκρισης. Για αυτό, κατά τη γνώμη του αγίου Αντωνίου και των άλλων Πατέρων, η διάκριση είναι η μητέρα όλων των αρετών, η φύλακας και ρυθμίστρια τους· με αυτή ο μοναχός ανεβαίνει πιο γρήγορα και ανώδυνα προς τον Θεό, και χωρίς αυτήν, ακόμα και με μεγάλη προσπάθεια, δεν φτάνει στην τελειότητα.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Δώδεκα
Γερμανός: Η αιτία αυτής της επιζήμιας ντροπαλότητας, με την οποία προσπαθούμε να κρύψουμε τις κακές μας σκέψεις, οφείλεται κυρίως σ’ αυτό: ότι ακούσαμε για κάποιον πνευματικό γέροντα στη Συρία, που όταν ένας αδελφός του εξομολογήθηκε ειλικρινά τις σκέψεις του, εκείνος θύμωσε πολύ και τον επέπληξε σκληρά. Γι’ αυτό και εμείς που φοβόμαστε να εκφράσουμε τις αμαρτίες μας στους γέροντες, δεν παίρνουμε την αναγκαία βοήθεια και θεραπεία.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Δεκατρία
Μωυσής: Όπως δεν είναι όλοι οι νέοι ίδιοι σε ζήλο ή σε γνώση και ήθος, έτσι δεν είναι όλοι οι γέροντες τέλειοι ή άξιοι σεβασμού μόνο και μόνο επειδή έχουν γκριζαρισμένα μαλλιά. Η πραγματική αξία ενός γέροντα δεν μετριέται στα γκρι μαλλιά, αλλά στον ζήλο και τα έργα του όταν ήταν νέος. Όπως λέει κι ένας σοφός, όσα δεν μάζεψες νέος, πώς θα τα βρεις στα γεράματα;
Πολλοί ηλικιωμένοι περνούν τα γηρατειά τους με οκνηρία και αδιαφορία, και παίρνουν σεβασμό μόνο λόγω της ηλικίας τους, όχι λόγω της ζωής τους. Και με αυτόν τον τρόπο, μερικοί νέοι παραπλανούνται από την αυθεντία που δίνουν τα γκρι μαλλιά και πέφτουν σε απάθεια ή απελπισία.
Για παράδειγμα, ένας νέος που αγωνιζόταν με την επιθυμία και την αμαρτία πήγε σε έναν γέροντα που γνώριζαν όλοι, περιμένοντας βοήθεια και παρηγοριά. Αντί γι’ αυτό, ο γέροντας τον κατακεραύνωσε με βαρύτατες κουβέντες και τον έκανε να νιώσει άθλιος και χωρίς ελπίδα. Ο νέος, πληγωμένος, σκέφτηκε να εγκαταλείψει το μοναστήρι και να παντρευτεί.
Όμως ο Αββάς Απόλλωνας, ένας σοφός γέροντας, τον είδε και κατάλαβε τη θλίψη του. Με καλοσύνη τον παρηγόρησε, του είπε πως κι ο ίδιος παλεύει καθημερινά με τέτοιους πειρασμούς, και τον παρότρυνε να μην εγκαταλείψει, αλλά να βασιστεί στη χάρη του Θεού. Μετά προσευχήθηκε θερμά για τον γέροντα που είχε πληγώσει τον νέο, ζητώντας από τον Θεό να του δώσει κατανόηση και να μη είναι σκληρός.
Ξαφνικά, ο γέροντας εκείνος δέχτηκε έναν πειρασμό από τον διάβολο και μπήκε σε μεγάλη σύγχυση και ταραχή. Τότε ο Αββάς Απόλλωνας τον παρότρυνε να αναλογιστεί ότι μέχρι τότε ο διάβολος δεν τον είχε τόσο βασανίσει και ότι αυτή η δοκιμασία ήρθε για να τον διδάξει να συμπαραστέκεται στους νέους που παλεύουν με αμαρτίες, αντί να τους πετάει στην απελπισία.
Έτσι, μαθαίνουμε ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε να ομολογούμε τις αδυναμίες μας στους γέροντες, και αυτοί πρέπει να δείχνουν αγάπη και παρηγοριά, όχι σκληρότητα.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Δεκατέσσερα
Βλέπουμε πως αυτό το σύστημα είναι ευάρεστο στον Θεό, γιατί ακόμα και ο νεαρός Σαμουήλ μάθαινε από γέροντα, παρόλο που ο Θεός θα μπορούσε να του μιλήσει κατευθείαν. Αυτό δείχνει πως η ταπείνωση και η υποταγή στους γέροντες είναι σημαντική.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Δεκαπέντε
Όταν ο Χριστός κάλεσε τον Παύλο, δεν του έδειξε αμέσως την τέλεια πορεία, αλλά τον έστειλε στον Ανανία, έναν γέροντα, να μάθει απ’ αυτόν. Έτσι δείχνει ότι δεν πρέπει να στηριζόμαστε μόνο στη δική μας κρίση, αλλά να ακολουθούμε και την καθοδήγηση των γέροντων.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Δεκαέξι
Πρέπει να προσπαθούμε να αποκτήσουμε τη διάκριση με ταπείνωση, ώστε να μην πέσουμε σε υπερβολές ή ελλείψεις. Υπερβολική νηστεία ή γαστριμαργία, πολλές ή καθόλου αγρυπνίες βλάπτουν το σώμα και το πνεύμα εξίσου.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Δεκαεπτά
Προσωπικά θυμάμαι πως πολλές φορές αντιστάθηκα στην επιθυμία για φαγητό, αλλά τελικά κινδύνευα περισσότερο από την έλλειψη τροφής και ύπνου, παρά από την πάλη με την οκνηρία και την γαστριμαργία. Πρέπει να τρώμε και να κοιμόμαστε με μέτρο και στο σωστό χρόνο.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Δεκαοχτώ
Γερμανός: Ποιο είναι λοιπόν το μέτρο της νηστείας, που να μας βοηθά να κρατάμε ισορροπία ανάμεσα στα άκρα;
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Δεκαεννιά
Μωυσής: Οι γέροντες πολλές φορές συζητούσαν για την νηστεία. Μερικοί ζούσαν με μόνο όσπρια ή λαχανικά. Τελικά συμφώνησαν ότι το κατάλληλο μέτρο ήταν δύο μικρά παξιμάδια την ημέρα, που ζυγίζουν περίπου ένα λίβρα.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Είκοσι
Αυτό το όριο όμως πολλοί το βρήκαν τόσο αυστηρό, που δεν μπορούσαν να το τηρήσουν.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Είκοσι-ένα
Μωυσής: Αν θέλεις να δοκιμάσεις αυτήν την νηστεία, πρέπει να την τηρείς καθημερινά χωρίς εξαιρέσεις, γιατί οι εξαιρέσεις δίνουν δύναμη στο σώμα να αντέχει πιο λίγη τροφή τις υπόλοιπες μέρες. Όσοι συνηθίζουν να τρώνε πιο πολύ, δεν μπορούν να αναβάλουν το φαγητό τους.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Είκοσι-δύο
Το μέτρο είναι να τρώμε όσο χρειάζεται το σώμα μας για να λειτουργεί σωστά, όχι για να χορτάσουμε πλήρως. Ο άνθρωπος που πεινάει πολύ ή που τρώει υπερβολικά χάνει τη δύναμη για προσευχή και αγιασμό.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Είκοσι-τρεις
Έτσι, η σωστή νηστεία είναι να πεινάμε λίγο και να τρώμε λίγο, ώστε το σώμα και η ψυχή να βρίσκονται σε ισορροπία και να μην νιώθουμε ούτε κούραση ούτε φούσκωμα.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Είκοσι-τέσσερα
Κάποιοι, που δεν έχουν διάκριση, προτιμούν να παρατείνουν τη νηστεία για δύο μέρες και μετά να τρώνε πολύ. Όπως έκανε και ο συμπατριώτης σου Βενιαμίν, που τελικά εγκατέλειψε το μοναστήρι και γύρισε στον κοσμικό τρόπο ζωής, δίνοντας με τον βίο του μάθημα για την ανάγκη της υποταγής στην παράδοση των γέροντων.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Είκοσι-πέντε
Γερμανός: Πώς μπορούμε να τηρούμε αυτό το μέτρο χωρίς να το παραβιάζουμε, αφού μερικές φορές πρέπει να δεχόμαστε επισκέψεις και να δείχνουμε φιλοξενία;
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Είκοσι-έξι
Μωυσής: Για αυτό τον λόγο είναι σημαντικό να έχεις πνευματική ευελιξία και καλή διάκριση, ώστε να μην κολλάς σε αυστηρούς κανόνες, αλλά να καταλαβαίνεις τις ανάγκες της στιγμής και να δίνεις αγάπη και προσοχή στους άλλους.
Βιβλίο Δεύτερο, Κεφάλαιο Είκοσι-εφτά
Πρέπει να θυμόμαστε πως η νηστεία δεν είναι μόνο θέμα τροφής, αλλά και τρόπος ζωής: αγάπη, ταπείνωση, προσευχή και υπομονή
