Άγιος Αχιλλάς Επίσκοπος Αλεξανδρείας, 3 Ιουνίου
Άγιος Αχιλλάς (†313), Επίσκοπος Αλεξανδρείας της Αιγύπτου, Ομολογητής και Λόγιος, διαπρεπής ιδιαίτερα στη Φιλοσοφία και τη Θεολογία. Ο Άγιος Θεωνάς τον είχε χειροτονήσει πρεσβύτερο και τον είχε διορίσει επικεφαλής της Κατηχητικής Σχολής της Αλεξάνδρειας, μετά την αναχώρηση του Αγίου Πιέριου.
Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και εκοιμήθη εκεί το 313 από φυσικά αίτια.
Γνωστός και με τα ονόματα: Αρχέλαος, Αχιλλάς της Αλεξάνδρειας, Αχιλλάς της Αιγύπτου, ή και «Αχιλλάς ο Μέγας».
Το Ρωμαϊκό Μαρτυρολόγιο αναφέρει για αυτόν σήμερα:
«Εν Αλεξανδρεία, ο μακάριος Αχιλλάς, επίσκοπος, διαπρεπής για τη σοφία, την πίστη και την καθαρότητα του βίου του.»
Ο Αχιλλάς είναι λιγότερο γνωστός από τον σύγχρονό του Άρειο. Όμως, ενώ ο ένας πέρασε στην ιστορία ως ένας από τους πιο διαβόητους αιρετικούς όλων των εποχών, ο άλλος τιμάται ως εκείνος που διατήρησε την Ορθόδοξη Πίστη μέχρι τέλους.
Ο Αχιλλάς ήταν γνήσιος Αλεξανδρινός· γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια κάποια στιγμή κατά τον 3ο αιώνα. Η πόλη αποτελούσε ένα από τα σπουδαιότερα θεολογικά κέντρα του χριστιανισμού — γεγονός που την καθιστούσε ελκυστικό στόχο για αιρετικούς. Ο Σαβέλλιος, νωρίς τον 3ο αιώνα, ήλθε στην Αλεξάνδρεια διδάσκοντας την αίρεση ότι ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα δεν είναι τρία Πρόσωπα, αλλά απλώς διαφορετικοί τρόποι φανέρωσης του ενός και μοναδικού Θεού.
Ο Άγιος Θεωνάς αφόρισε τον Σαβέλλιο. Ο διάδοχός του, Πέτρος, είχε να αντιμετωπίσει τον Μελέτιο, ο οποίος δίδασκε ότι όσοι είχαν αρνηθεί την πίστη τους κατά τους διωγμούς έπρεπε να ξαναβαπτισθούν. Ο Πέτρος επίσης επέβαλε εκκλησιαστική πειθαρχία στον Άρειο. Πριν μαρτυρήσει, όρισε ως διάδοχό του τον Αχιλλά.
Ως πρώην διευθυντής της Κατηχητικής Σχολής της Αλεξάνδρειας, ο Αχιλλάς δύσκολα θα μπορούσε να εξαπατηθεί από θεολογικό σφάλμα. Ωστόσο, παρασύρθηκε από τη δική του καλοσύνη και επιείκεια προς μετανοημένους αμαρτωλούς, καθώς και από την ευφυΐα και πανουργία του Αρείου. Ο Άρειος φαίνεται ότι κατόρθωσε να πείσει τον Αχιλλά πως είχε μετανοήσει και ότι έπρεπε να γίνει δεκτός ξανά στο σώμα της Εκκλησίας. Ο Αχιλλάς τελικά αντιλήφθηκε το σφάλμα του και άρχισε να αντιτάσσεται δημόσια στον Άρειο. Εκοιμήθη όμως πριν δει την τελική νίκη της Ορθοδοξίας.
Μετά τον θάνατο του Αχιλλά, ο Άρειος επιχείρησε να προτείνει τον εαυτό του ως νέο επίσκοπο Αλεξανδρείας, αλλά ο κλήρος και ο λαός εξέλεξαν τον Αλέξανδρο.
Ο Άγιος Ιερώνυμος θρηνούσε: «Διότι, επειδή μια σπίθα στην Αλεξάνδρεια δεν έσβησε, ο Άρειος έγινε πυρκαγιά που κατέκαψε τον κόσμο!» Παρ’ όλα αυτά, ο Αχιλλάς, για τις προσπάθειές του, έχει αναγνωριστεί ως Άγιος. Ο Άγιος Αθανάσιος (297–373), κατοπινός Αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας και Διδάσκαλος της Εκκλησίας, αποκαλούσε τον Άγιο Αχιλλά με τον τιμητικό τίτλο: «Αχιλλάς ο Μέγας».
