Άγιος Ποτίτος της Σαρδηνίας, 1 Ιουλίου
Την επόμενη μέρα, ο πατέρας του και ο Ποτίτος συζήτησαν για την αλήθεια της χριστιανικής πίστης και το ψέμα της ειδωλολατρίας. Ο πατέρας, συγκινημένος από την ακλόνητη πίστη του γιου του, πίστεψε και αυτός στον Υιό του Θεού και έγινε χριστιανός.
Ο Ποτίτος ταξίδεψε στα βουνά της Ηπείρου, όπου είχε πολλές οράσεις και δοκιμασίες από τον διάβολο. Εκεί εμφανίστηκε σε αυτόν ένας άγγελος του Θεού που τον προειδοποίησε πως θα μαρτύριζε για την πίστη και τον συμβούλεψε να αποφεύγει την αμαρτία και τις πλάνες των δαιμόνων.
Μια μέρα, ο διάβολος εμφανίστηκε στο πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού και προσπάθησε να τον ξεγελάσει, λέγοντάς του να χαλαρώσει στην ασκητική ζωή του και να γυρίσει στο πατρικό του, όπου υπήρχε τροφή και νερό. Ο Ποτίτος ζήτησε από το πνεύμα να προσευχηθούν μαζί, και παρατήρησε πως το πόδι του πνεύματος είχε παράξενη μορφή και δεν άγγιζε το έδαφος. Τότε κατάλαβε ότι ήταν διάβολος και με θάρρος προσευχήθηκε στον Θεό για δύναμη. Ο διάβολος έδειξε το πραγματικό του τρομακτικό πρόσωπο, αλλά ο Ποτίτος τον ανάγκασε να φύγει, επικαλούμενος τη δύναμη του Σταυρού.
Από την Ήπειρο, ο Ποτίτος πήγε στη Βαλερία της Σαρδηνίας. Κουρασμένος και πεινασμένος, κάθισε στην αγορά της πόλης, η οποία ήταν καλυμμένη από ένα σκοτεινό σύννεφο ειδωλολατρίας. Αποφάσισε να σκορπίσει το σκοτάδι αυτό με θαύματα στο όνομα του Ιησού Χριστού, ώστε πολλοί να πιστέψουν.
Στη Βαλερία ζούσε η Κυριακή, σύζυγος ενός γερουσιαστή, που έπασχε από λεπροσύνη. Ο Ποτίτος ζήτησε να τη θεραπεύσει, και αφού η γυναίκα πίστεψε στον Χριστό και βαπτίστηκε, έγινε αμέσως καλά. Ο άντρας της και όλη η οικογένεια πίστεψαν και βαπτίστηκαν επίσης. Αυτό το θαύμα οδήγησε στη μεταστροφή του μισού πληθυσμού της πόλης.
Ο Ποτίτος αποχώρησε από τη Βαλερία και εγκαταστάθηκε στο όρος Γαργάνο στην επαρχία Φότζια, όπου ζούσε μόνος, ανάμεσα στα ζώα. Εκεί τον βρήκαν υπηρέτες του αυτοκράτορα Αντωνίνου, γιατί η κόρη του, η Αγκνή, ήταν δαιμονισμένη. Το πνεύμα την βασάνιζε φριχτά και η οικογένειά της ζούσε με τρόμο.
Ο αυτοκράτορας προσέφερε θυσίες στον Δία, αλλά ο διάβολος χλεύαζε και γελούσε με αυτά. Μιλώντας μέσα από τα χείλη της Αγκνής, ο διάβολος είπε ότι θα φύγει μόνο αν έρθει ο Ποτίτος. Ο Αντώνιος θεώρησε αυτή τη φανέρωση θεϊκή, και έστειλε να φέρουν τον Ποτίτο, νομίζοντας πως ήταν μάγος.
Ο Ποτίτος, παρά τα νεαρά του χρόνια, προσευχήθηκε και έδιωξε το δαιμόνιο από την Αγκνή. Το παλάτι τρέμαγε από τη δύναμη του Θεού και ένα τρομακτικό πλάσμα, σαν δράκος, βγήκε από το παράθυρο. Η Αγκνή έγινε και πάλι υγιής.
Ο αυτοκράτορας όμως αντί να ευχαριστήσει, βασάνισε τον Ποτίτο, επειδή αυτός απέδιδε τη θεραπεία μόνο στον Χριστό και αρνούνταν να προσφέρει θυσίες στους ειδωλολάτρες θεούς. Τον έγδυσαν και τον χτυπούσαν με ρόπαλα, του έσπασαν αγάλματα, τον παρουσίασαν στον Κολοσσαίο ημίγυμνο και τον έβαλαν σε τρομακτικούς βασανισμούς. Όμως ο Ποτίτος άντεξε με χαρά. Τα θηρία που τον άφησαν να ζήσει τον λάτρεψαν και τέσσερις μονομάχοι που προσπάθησαν να τον σκοτώσουν, εμποδίστηκαν από έναν άγγελο.
Τελικά του ετοίμασαν ένα φριχτό βασανιστήριο: ένα σιδερένιο εργαλείο με δύο αιχμηρά καρφιά για το κεφάλι, που θα τον σκότωνε αμέσως. Ο Ποτίτος προσευχήθηκε, και το εργαλείο μεταφέρθηκε μαγικά στο κεφάλι του αυτοκράτορα, που ούρλιαζε από τον πόνο ζητώντας ελευθερία. Τότε η Αγκνή ζήτησε να βαπτιστεί και έγινε χριστιανή μπροστά σε όλο το λαό. Μετά, ο αυτοκράτορας διέταξε τον Ποτίτο να αποκεφαλιστεί. Εκείνη την ημέρα δύο χιλιάδες άνθρωποι πίστεψαν στον Χριστό βλέποντας αυτά τα θαύματα.
Δεν είναι γνωστό πού ακριβώς ετάφη ο Ποτίτος. Τον 11ο αιώνα όμως ανακαλύφθηκαν τα ιερά λείψανά του κάτω από μια παλιά εκκλησία στη Σαρδηνία, μαζί με το όργανο βασανισμού που είχε χρησιμοποιηθεί στον Κολοσσαίο. Αυτό πιστοποιούσε τη μαρτυρική ζωή του Αγίου.
Η Αγκνή παρέμεινε πιστή χριστιανή, χωρίς να μαρτυρήσει. Ο αυτοκράτορας σεβάστηκε την πίστη της και της επέτρεψε να ζήσει ειρηνικά. Πεθανε λίγα χρόνια μετά μέσα στο αυτοκρατορικό παλάτι.
Ὕμνος ἐπαίνου: Ὅσιος Ποτίτος
(τοῦ Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς)
Ὁ νεανίας Ποτίτος, ὁ γονεύς ἐπηρώτησεν:
«Ὅταν ἡ πίστις σου ἐστὶν τοσοῦτον ἀληθινή,
ἆρ’ ἂν ἔδιδες δι’ αὐτήν τὴν ζωήν σου;»
Ὁ Ποτίτος ἀπεκρίνατο· «Ὁ Σωτὴρ ὑπέσχετο
διδόναι κράτος τοῖς πιστεύουσιν αὐτόν,
ἵνα ὑπομένωσι δι’ αὐτόν εὐχερῶς·
ἐν ταύτῃ ἐλπίζω καὶ πιστεύω πολὺ,
ὅτι δύναιμί μοι τὰ πάθη ὑπομεῖναι διὰ τὸν Χριστόν μου.
Πάτερ, ὁ Θεός μου μέγας καὶ ἐνδόξως ἐστίν,
θαυματουργός, δυνατός, ζῶν καὶ ζωὴν διδούς.
Ὡς ἐβοήθησεν τὸν νεανίαν Δαβίδ ἐν τῇ μάχῃ,
ὃς ἀπέκεφαλεν τὸν φοβερόν Γολιάθ,
οὕτως καὶ ἐμοὶ παράσχεται ἐν τῇ ὁδῷ τῶν παθημάτων,
ἵνα ἀνέχω τὸν σκοτεινὸν καὶ πικρὸν θάνατον.»
Ὅτε ὁ Ὕλας, ὁ πατὴρ, ἤκουσε τὸν υἱὸν αὐτοῦ,
ὡς ἐπινίκιον νέκταρ ἔπιεν, ἔκραξεν ἐν ὕμνῳ·
«Ποῦ ἀπῆλθον οἱ χρόνοι μου!
Ἰδοὺ ἐκ παιδὸς ἔμαθον τὴν ἀλήθειαν!»
Ἔλαβεν τὸ βάπτισμα καὶ ἐλογίσθη μετὰ τῶν πιστῶν,
καὶ ἐν αἵματι ἐβαπτίσθη ὁ μάρτυς Ποτίτος.
