Η λίμνη της Στρυμόνιας στους "Πέρσες" του Αισχύλου. 472 π.Χ.
Πάπυροι της Οξυρρύγχου
Η λίμνη της Στρυμόνιας στους "Πέρσες" του Αισχύλου. 472 π.Χ.ΑΙΣΧΥΛΟΣ
Πέρσαι (472-514)
ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ
Ω μαύρη τύχη κι άραχλη! πώς τις ελπίδες
γέλασες των Περσών, κι η εκδίκηση που πήγε
να πάρ᾽ από τη ξακουστή ο γιος μου Αθήνα,
πικρή του βγήκε και δεν έφτασαν οι τόσοι
βάρβαροι που πριν χάλασεν ο Μαραθώνας·
κι ενώ πίστεψε αντίποινα γι᾽ αυτούς να πάρει,
τόσα έσυρε κακά στην κεφαλή του επάνω·
Μα, πε μας, τα καράβια εσύ, πὄχουν γλιτώσει,
πού τ᾽ άφησες; να μας το πεις σωστά γνωρίζεις;
ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ
480Των καραβιών που απόμειναν οι κυβερνήτες
βιαστικά σ᾽ άταχτο φευγιό το ᾽βαλαν πρίμα·
μα ο επίλοιπος στρατός είχε από τώρα αρχίσει
στη Βοιωτία να χάνεται, κι άλλοι τριγύρω
στις φαιδρές βρύσες δαμασμένοι από τη δίψα
κι άλλοι άδειοι απ᾽ το λαχάνιασμα πέφταν στο δρόμο.
Από κει οι άλλοι εμείς περάσαμε στους τόπους
της Φωκίδας, και στη Δωρίδα, και στον κόρφο
το Μαλιακό, όπου ο Σπερχειός την πεδιάδα
με το ευεργετικό το ρέμα του ποτίζει.
Κι εκείθε η γης των Αχαιών κι οι πολιτείες
της Θεσσαλίας μάς δέχτηκαν τυραγνισμένους
490από έλλειψη τροφής, κι άμετροι εδώ από δίψα
κι από λιμό – γιατ᾽ ήταν και τα δυο – χαθήκαν.
Στα μέρη φτάσαμ᾽ έπειτα της Μαγνησίας
και στη χώρα των Μακεδόνων, προς το ρέμα
τ᾽ Αξιού και τις βαλτίσιες καλαμιές της Βόλβης
και στ᾽ όρος το Παγγαίο, στη γη την Ηδωνίδα.
Μα σήκωσ᾽ ο θεός τη νύχτα εκείνη πρώιμο
βαρύ χειμώνα κι έπηξε το ρέμα ως πέρα
του αγνού Στρυμόνα, κι όποιος να παραδεχτεί πριν
δεν ήθελε θεούς, με παράκλησες τότε
τους πρόσπεφτε κι ευχές, Γη κι Ουρανό καλώντας.
500κι αφού έπαψε όλους τους θεούς να τάζει, αρχίζει
τον κρουσταλλόπηχτ᾽ ο στρατός να περνά πόρο.
Μα μόν᾽ όσοι από μας διαβήκαν, πριν οι αχτίνες
του θεού σκορπίσουν, σώθηκαν· γιατί σε λίγο
του ήλιου ο λαμπρός φλογίζοντας τα πάντα κύκλος
πέρασ᾽ ως την καρδιά του πάγου λιώνοντάς τον
κι έπεφταν πάνω επανωτοί· χαρά στον όποιος
μιαν ώρα πιο μπροστά ξεψύχησε και πήγε.
μα όσοι απομείναν κι έτυχε να τη γλιτώσουν,
αφού μόλις και πέρασαν με πολύ κόπο
τη Θράκη, όσοι ξεφύγανε, φτάσανε τέλος
510στην πατρική μας γη – μια φούχτ᾽ ανθρώπων μόλις,
που να ᾽χει η χώρα των Περσών να κλαίει ποθώντας
την τόση αγαπημένη της πὄχασε νιότη.
Αυτή ᾽ν᾽ η αλήθεια· μα και πάλι πολλ᾽ αφήνω
απ᾽ τα κακά που σώριασε ο θεός στους Πέρσες.
ΑΙΣΧΥΛΟΣ
Πέρσαι (852-877)
ΤΡΙΤΟ ΣΤΑΣΙΜΟ
ΧΟΡΟΣ
Αχ, τί μεγάλη, αλήθεια, κι όμορφη για μας
καλοκυβέρνητ᾽ η ζωή μας που περνούσε,
τότε που ο γηραλέος ο βασιλιάς
με χέρι παντοδύναμο και μ᾽ άκακη καρδιά
ο ανίκητος ο ισόθεος
Δαρείος τη χώρα κυβερνούσε.
Και πρώτ᾽ απ᾽ όλα ξεσηκώναμε στρατούς
στον κόσμο ξακουστούς, που πέρναν
860κι έριχταν κάτω κάστρα πυργωτά·
κι οι γυρισμοί απ᾽ τον πόλεμο δίχως καμιά ζημιά
στα ευτυχισμένα σπίτια μας
πίσω με δόξα και τιμή μας φέρναν.
Πόσες δεν πήρε εκείνος πολιτείες, χωρίς
του Άλη το ρέμα να περάσει,
κι ουδ᾽ απ᾽ τα σπίτια του έξω βγει,
καθώς τις ποταμίσιες γύρω εκεί
στης λίμνης της Στρυμόνιας τα νερά,
870που γειτονεύουν με τη Θράκη.
Κι εκείνες, που έξω από τη λίμνη, κατά τη στεριά,
τριγύρω πύργοι δυνατοί τις ζώνουν
υπάκουες ήταν του δικού μας βασιλιά,
κι όσες γύρω στης Έλλης την πλατειά ποριά,
κι η Προποντίδα όλ᾽ η βαθύκορφη
και το στενό άνοιγμα του Πόντου.
Καθαρεύουσα
ΒΑ. ὦ στυγνὲ δαῖμον, ὡς ἄρ᾽ ἔψευσας φρενῶν
Πέρσας· πικρὰν δὲ παῖς ἐμὸς τιμωρίαν
κλεινῶν Ἀθηνῶν ηὗρε, κοὐκ ἀπήρκεσαν
475οὓς πρόσθε Μαραθὼν βαρβάρων ἀπώλεσεν·
ὧν ἀντίποινα παῖς ἐμὸς πράξειν δοκῶν
τοσόνδε πλῆθος πημάτων ἐπέσπασεν.
σὺ δ᾽ εἰπέ, ναῶν αἳ πεφεύγασιν μόρον,
ποῦ τάσδ᾽ ἔλειπες· οἶσθα σημῆναι τορῶς;
480ΑΓ. ναῶν δὲ ταγοὶ τῶν λελειμμένων σύδην
κατ᾽ οὖρον οὐκ εὔκοσμον αἴρονται φυγήν·
στρατὸς δ᾽ ὁ λοιπὸς ἔν τε Βοιωτῶν χθονὶ
διώλλυθ᾽, οἱ μὲν ἀμφὶ κρηναῖον γάνος
δίψῃ πονοῦντες, οἱ δ᾽ ὑπ᾽ ἄσθματος κενοὶ
485διεκπερῶμεν ἔς τε Φωκέων χθόνα
καὶ Δωρίδ᾽ αἶαν, Μηλιᾶ τε κόλπον, οὗ
Σπερχειὸς ἄρδει πεδίον εὐμενεῖ ποτῷ·
κἀντεῦθεν ἡμᾶς γῆς Ἀχαιίδος πέδον
καὶ Θεσσαλῶν πόλεις ὑπεσπανισμένους
490βορᾶς ἐδέξαντ᾽· ἔνθα δὴ πλεῖστοι θάνον
δίψῃ τε λιμῷ τ᾽· ἀμφότερα γὰρ ἦν τάδε.
Μαγνητικὴν δὲ γαῖαν ἔς τε Μακεδόνων
χώραν ἀφικόμεσθ᾽, ἐπ᾽ Ἀξιοῦ πόρον,
Βόλβης θ᾽ ἕλειον δόνακα, Πάγγαιόν τ᾽ ὄρος,
495Ἠδωνίδ᾽ αἶαν· νυκτὶ δ᾽ ἐν ταύτῃ θεὸς
χειμῶν᾽ ἄωρον ὦρσε, πήγνυσιν δὲ πᾶν
ῥέεθρον ἁγνοῦ Στρυμόνος. θεοὺς δέ τις
τὸ πρὶν νομίζων οὐδαμοῦ τότ᾽ ηὔχετο
λιταῖσι, γαῖαν οὐρανόν τε προσκυνῶν.
500ἐπεὶ δὲ πολλὰ θεοκλυτῶν ἐπαύσατο
στρατός, περᾷ κρυσταλλοπῆγα διὰ πόρον·
χὤστις μὲν ἡμῶν πρὶν σκεδασθῆναι θεοῦ
ἀκτῖνας ὡρμήθη, σεσωμένος κυρεῖ.
φλέγων γὰρ αὐγαῖς λαμπρὸς ἡλίου κύκλος
505μέσον πόρον διῆκε, θερμαίνων φλογί·
πῖπτον δ᾽ ἐπ᾽ ἀλλήλοισιν· εὐτυχὴς δέ τοι
ὅστις τάχιστα πνεῦμ᾽ ἀπέρρηξεν βίου.
ὅσοι δὲ λοιποὶ κἄτυχον σωτηρίας,
Θρῄκην περάσαντες μόγις πολλῷ πόνῳ,
510ἥκουσιν ἐκφυγόντες, οὐ πολλοί τινες,
ἐφ᾽ ἑστιοῦχον γαῖαν· ὡς στένειν πόλιν
Περσῶν, ποθοῦσαν φιλτάτην ἥβην χθονός.
ταῦτ᾽ ἔστ᾽ ἀληθῆ· πολλὰ δ᾽ ἐκλείπω λέγων
κακῶν ἃ Πέρσαις ἐγκατέσκηψεν θεός.
ΣΤΑΣΙΜΟΝ ΤΡΙΤΟΝ
ΧΟ. ὦ πόποι ἦ μεγάλας ἀγαθᾶς τε πο- [στρ. α]
λισσονόμου βιοτᾶς ἐπεκύρσαμεν,
εὖθ᾽ ὁ γηραιὸς
855πανταρκὴς ἀκάκας ἄμαχος βασι-
λεὺς ἰσόθεος Δα-
ρεῖος ἆρχε χώρας.
πρῶτα μὲν εὐδοκίμους στρατιὰς ἀπε- [ἀντ. α ]
φαινόμεθ᾽, οἱ δὲ νομίσματα πύργινα
860πάντ᾽ ἐπηύθυνον.
νόστοι δ᾽ ἐκ πολέμων ἀπόνους ἀπα-
θεῖς ‹πάλιν› εὖ πράσ-
σοντας ἆγον [ἐς] οἴκους.
865ὅσσας δ᾽ εἷλε πόλεις πόρον οὐ διαβὰς Ἅλυος ποταμοῖο, [στρ. β]
οὐδ᾽ ἀφ᾽ ἑστίας συθείς,
οἷαι Στρυμονίου πελάγους Ἀχελωίδες εἰσὶ πάροικοι
870Θρῃκίων ἐπαύλων,
λίμνας τ᾽ ἔκτοθεν αἳ κατὰ χέρσον ἐληλαμέναι πέρι πύργον [ἀντ. β]
τοῦδ᾽ ἄνακτος ἄιον,
875Ἕλλας τ᾽ ἀμφὶ πόρον πλατὺν εὐχόμεναι, μυχία τε Προποντίς
καὶ στόμωμα Πόντου·
