Τραπεζογραμμάτια δραχμών της Τράπεζας της Ελλάδος : Ιστορικοί σταθμοί
Η Τράπεζα της Ελλάδος είναι η κεντρική τράπεζα της χώρας και ιδρύθηκε το 1927 με βάση το Πρωτόκολλο της Γενεύης της 15ης Σεπτεμβρίου 1927, το οποίο προέβλεπε τη χορήγηση δανείου 9 εκατ. στερλινών στην Ελλάδα.
Μέχρι τότε το εκδοτικό προνόμιο ανήκε στην Εθνική Τράπεζα, η οποία όμως ταυτόχρονα λειτουργούσε και ως εμπορική τράπεζα. Η Κοινωνία των Εθνών, η οποία μεσολάβησε ώστε να λάβει η Ελλάδα το δάνειο, θεωρούσε ότι το εκδοτικό προνόμιο είναι ασυμβίβαστο με την άσκηση εμπορικής δραστηριότητας. Αποφασίστηκε λοιπόν η Εθνική Τράπεζα να παραμείνει εμπορική και να παραιτηθεί από το εκδοτικό προνόμιο υπέρ της νεοσύστατης Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία άρχισε τις εργασίες της στις 14 Μαΐου 1928.
Η δραχμή υπήρξε το εθνικό νόμισμα της χώρας από το 1833 μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2002, οπότε τα τραπεζογραμμάτια και κέρματα ευρώ τέθηκαν σε κυκλοφορία στην Ελλάδα, ταυτόχρονα με τα άλλα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ.
Στις 28 Φεβρουαρίου 2002 ολοκληρώθηκε η μετάβαση στο ευρώ, τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα δραχμών έπαψαν να αποτελούν νόμιμο χρήμα και αντικαταστάθηκαν από τα τραπεζογραμμάτια ευρώ και τα κέρματα ευρώ.
Ιστορικοί σταθμοί
1927 (17/11)
Υπογράφεται το Πρωτόκολλο της Γενεύης, με το οποίο ιδρύεται η Τράπεζα της Ελλάδος και το εκδοτικό προνόμιο περιέρχεται σε αυτήν. Η δραχμή συνδέεται με τη στερλίνα με ισοτιμία 375 δρχ./λίρα.
1928
Η Τράπεζα της Ελλάδος ξεκινά τις εργασίες της. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι τεχνικές δυσκολίες για την αντικατάσταση των τραπεζογραμματίων της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος που ήδη κυκλοφορούσαν και δεδομένου ότι υπήρχαν αρκετά αποθέματα σε τραπεζογραμμάτια εκδόσεων 1923-1927 που δεν είχαν κυκλοφορήσει, αποφασίζεται να τεθούν σε κυκλοφορία με ημικυκλική κόκκινη επισήμανση «Τράπεζα της Ελλάδος». Πέντε χρόνια αργότερα από την έναρξη των εργασιών της, στις 3 Μαΐου 1933, τίθενται σε κυκλοφορία τα πρώτα τραπεζογραμμάτια των 500 και των 5.000 δραχμών που τυπώθηκαν για λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδος από την American Bank Company στις ΗΠΑ.
1935
Τυπώνονται στη Γαλλία τραπεζογραμμάτια των 1.000, 50 και 100 δραχμών με πολύ διαφορετική αισθητική, πλούσια σε χρώματα χωρίς βαριά περιγράμματα και κοσμήματα. Οι παραστάσεις τους είναι: Κόρη από τις Σπέτσες με τοπική ενδυμασία στηριζόμενη σε υδρία (1.000 δραχμές), αγρότισσα με στάχυα (50 δραχμές) και Ερμής (100 δραχμές). Συγχρόνως με τη θέση σε κυκλοφορία των εκδοθέντων τραπεζογραμματίων, αποσύρονται από την κυκλοφορία οι επισημασμένες σειρές της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.
1938
Με την απόφαση του Γενικού Συμβουλίου της 7ης Ιουνίου, ιδρύθηκε το «Ίδρυμα Εκτυπώσεως Τραπεζογραμματίων και Αξιών» (ΙΕΤΑ), στο οποίο ανατέθηκε η φροντίδα της σύνθεσης και έκδοσης των τραπεζογραμματίων. Οι εργασίες ανέγερσής του στον Χολαργό άρχισαν αμέσως και παραγγέλθηκαν και οι πρώτες εκτυπωτικές μηχανές. Όμως, μεσολάβησε ο πόλεμος και η λειτουργία του ξεκίνησε μετά την απελευθέρωση.
1939
Εκδίδονται τραπεζογραμμάτια των 50, 100, 500 και 1.000 δραχμών (Β΄ έκδοση), που τυπώνονται στην Αγγλία και στη Γαλλία. Η αισθητική αντίληψη που κυριαρχούσε προ του 1935 επιστρέφει, με την αρχαία θεματολογία και τα βαριά διακοσμητικά πλαίσια. Τα τραπεζογραμμάτια των 100 δραχμών, προκειμένου να καλυφθούν άμεσες ανάγκες κυκλοφορίας, επισημαίνονται και μετατρέπονται σε 1.000 δραχμές χωρίς όμως να υπολογιστούν ως νέα έκδοση. Το 1941 τυπώθηκε το τραπεζογραμμάτιο των 50 δραχμών, τελευταίο της προκατοχικής περιόδου, το οποίο κυκλοφόρησε στη Μέση Ανατολή.
1940-44
Κατά την περίοδο της Κατοχής, συνεχίζεται η έκδοση τραπεζογραμματίων τόσο στην κατεχόμενη Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Τα τραπεζογραμμάτια του εξωτερικού δεν φέρουν ημερομηνία έκδοσης αλλά μόνο σειρά. Εκδίδονται τραπεζογραμμάτια των 100 δραχμών (Γ΄ έκδοση), των 500 δραχμών (Γ΄ έκδοση), των 100 δραχμών (Γ΄ έκδοση), των 5.000 δραχμών (Β΄ έκδοση), των 20.000 δραχμών (Α΄ έκδοση) και των 50.000 δραχμών (Α΄ έκδοση).
Τα τραπεζογραμμάτια των 5.000, 10.000 και 20.000 δραχμών που εκδόθηκαν στη Μέση Ανατολή παρουσιάζουν ενδιαφέρον διότι εμφανίζουν διαφορετικά μεγέθη και χρώματα για την ίδια αξία και χωρίς καμία αλλαγή σειράς έκδοσης.
Από το 1941 μέχρι και το 1944, τυπώθηκαν πολλά χαρτονομίσματα σε διάφορα λιθογραφεία της χώρας με τεράστιες ονομαστικές αξίες λόγω του καλπάζοντος πληθωρισμού, με τελευταίο, στις 5.11.1944, αυτό του ποσού των 100 δισεκατομμυρίων δραχμών.
Με τον ν.18/10.11.1944 εισάγεται η πρώτη νομισματική μεταρρύθμιση που προβλέπει ότι μία μεταπολεμική δραχμή ισοδυναμεί με 50 δισεκατομμύρια κατοχικές δραχμές.
Τα πρώτα μεταπολεμικά τραπεζογραμμάτια, που τέθηκαν σε κυκλοφορία στις 11.11.1944, είναι αξίας 50 και 100 δραχμών και απεικονίζουν τη Νίκη της Σαμοθράκης και προσωπογραφία του πυρπολητή Κωνσταντίνου Κανάρη.
1947
Στο ΙΕΤΑ, που είχε εξοπλιστεί με σύγχρονα μηχανήματα και είχε στελεχωθεί με άριστους καλλιτέχνες ζωγράφους, χαράκτες και εξειδικευμένο προσωπικό, τυπώνονται οι 1.000 δραχμές με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Την ίδια περίοδο προετοιμάζονται τα τραπεζογραμμάτια των 5.000 δραχμών με τη Μητρότητα και τη Θέτιδα που μεταφέρει τα όπλα του Αχιλλέα, των 10.000 δραχμών με τον Αριστοτέλη και τον Ηνίοχο των Δελφών και των 20.000 δραχμών με τις κεφαλές Αθηνάς και Μέδουσας, τα οποία κυκλοφόρησαν την περίοδο 1948-1950.
1950
Το πρώτο τραπεζογραμμάτιο που μελετήθηκε, προπαρασκευάστηκε και τυπώθηκε εξ ολοκλήρου στο ΙΕΤΑ ήταν αυτό των 5.000 δραχμών (Δ΄ έκδοση), στο οποίο απεικονίζεται ο εθνικός ποιητής Διονύσιος Σολωμός. Εκδίδονται επίσης οι 5.000 δραχμές (Α΄ έκδοση) με την κεφαλή κόρης από τη Θράκη και το ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Για πρώτη φορά στην εκτύπωση τραπεζογραμματίου χρησιμοποιείται η χαλκογραφική μέθοδος.
1954-55
Με τον ν.2824/20.6.1954 (ΦΕΚ Α΄ 79) ορίζεται η ισοτιμία της νέας δραχμής με 1.000 παλαιές και περικόπτονται τρία μηδενικά από την ονομαστική αξία των τραπεζογραμματίων. Έτσι, το 1954 κυκλοφορούν τα τραπεζογραμμάτια των 10.000, 20.000 και 50.000 δραχμών ως 10, 20 και 50 δραχμές. Το 1955, κυκλοφορούν οι 10 δραχμές με τον Βασιλιά Γεώργιο Α' και το ναό των Αγίων Αποστόλων της Θεσσαλονίκης, οι 20 δραχμές με τον Δημόκριτο και το Συμπόσιο του Πλάτωνα, οι 50 δραχμές με την κεφαλή Περικλή και τον Περικλή στην Πνύκα και, τέλος, οι 500 δραχμές με την κεφαλή του Σωκράτη και τον Απόστολο Παύλο στον Άρειο Πάγο.
1956
Κυκλοφορεί το τραπεζογραμμάτιο των 1.000 δραχμών με τον Μέγα Αλέξανδρο με λεοντή στη μία όψη και τον Μέγα Αλέξανδρο στη μάχη της Ισσού στην άλλη. Από την έναρξη της λειτουργίας του ΙΕΤΑ μέχρι και το 1956, τα τραπεζογραμμάτια φιλοτέχνησαν οι Α. Ματσούκης, Γ. Βελισσαρίδης, Σ. Γιάνναρης, Α. Κορογιαννάκης και Φ. Μαστιχιάδης.
1964
Το ΙΕΤΑ εγκαινιάζει νέα πρακτική για τα τραπεζογραμμάτια που εκδίδει, ταξινομώντας τα κατά μέγεθος ανάλογα με την αξία τους και καθορίζοντας συγκεκριμένο θέμα και χρώμα για κάθε αξία. Έτσι, το τραπεζογραμμάτιο των 50 δραχμών, το μικρότερο σε μέγεθος, είναι γαλάζιο και εντάσσεται στη θεματική ενότητα «Ναυτιλία», των 100 δραχμών είναι κόκκινο και έχει θέμα «Παιδεία», των 500 δραχμών είναι πράσινο και έχει θέμα «Γεωργία», των 1.000 δραχμών είναι καφέ και έχει θέμα «Τουρισμός», των 5.000 δραχμών είναι μπλε και έχει θέμα «Επανάσταση του 1821», των 10.000 δραχμών έχει χρώμα ιώδες και θέμα «Επιστήμη-Υγεία» και, τέλος, των 200 δραχμών είναι πορτοκαλί και έχει θέμα «Διαφωτισμός».
1964-68
Το 1964 εκτυπώνονται οι 50 δραχμές με την κεφαλή της Αρέθουσας και σύνθεση παλιού και νέου ναυπηγείου, το 1966 οι 100 δραχμές με τον Δημόκριτο και το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών και το 1968 οι 500 δραχμές με τη θεά Δήμητρα, τον Τριπτόλεμο και την Περσεφόνη. Τις μακέτες των τραπεζογραμματίων φιλοτέχνησαν οι Γ. Βελισσαρίδης και Ι. Στίνης ενώ τις χαράξεις εκτέλεσαν οι Λ. Ορφανός και Γ. Αγγελόπουλος.
1970
Εκτυπώνεται το τραπεζογραμμάτιο των 1.000 δραχμών με τον Δία του Αρτεμισίου και Υδραία με τοπική ενδυμασία και άποψη της Ύδρας.
1978
Εκτυπώνεται το τραπεζογραμμάτιο των 50 δραχμών με τον Ποσειδώνα και τη ναυπήγηση της Αργώς στη μία όψη και τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα μπροστά στο Κάστρο του Ναυπλίου στην άλλη όψη. Το ίδιο έτος εκτυπώνεται το τραπεζογραμμάτιο των 100 δραχμών με την Αθηνά του Πειραιώς και το κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών στη μία όψη και τον Αδαμάντιο Κοραή και τη Μονή Αρκαδίου στην άλλη όψη.
1983
Εκδίδεται τραπεζογραμμάτιο των 500 δραχμών με τον Ιωάννη Καποδίστρια και το φρούριο της Κέρκυρας.
1984
Εκδίδεται το πρώτο πεντοχίλιαρο, μετά το 1950 με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και το ναό των Αγίων Αποστόλων της Καλαμάτας.
1987
Κυκλοφορεί το τραπεζογραμμάτιο των 1.000 δραχμών με τον Απόλλωνα της Ολυμπίας στη μία όψη και τον Δισκοβόλο του Μύρωνα και το ναό της Ήρας στην Ολυμπία στην άλλη όψη. Σε αυτό αναγράφεται για πρώτη φορά το «Δραχμές» αντί «Δραχμαί» και «πληρωτέες με την εμφάνιση» αντί «πληρωτέαι επί τη εμφανίσει».
1995
Κυκλοφορεί το τελευταίο χαλκογραφικό τραπεζογραμμάτιο ονομαστικής αξίας 10.000 δραχμών. Στην μια όψη του εικονίζεται ο Γεώργιος Παπανικολάου και στην άλλη άγαλμα του θεού της υγείας Ασκληπιού.
1996
Εκδίδεται το τελευταίο χαρτονόμισμα του κύκλου της δραχμής, ονομαστικής αξίας 200 δραχμών. Η εκτύπωση είναι λιθογραφική και παρουσιάζει τον Ρήγα Βελεστινλή-Φεραίο και το «Κρυφό Σχολειό» του Ν. Γύζη.
1970 – 1996
Τα χαρτονομίσματα φιλοτεχνήθηκαν από τους καλλιτέχνες-ζωγράφους Ι. Στίνη, Β. Σαμπατάκο, Π. Σωτηρίου και Ν. Νικολάου και η χάραξη πραγματοποιήθηκε από τους καλλιτέχνες-χαράκτες Λ. Ορφανό, Γ. Αγγελόπουλο, Ι. Πιπίνη και Ε. Περράκη. Ως εξωτερικός συνεργάτης εργάστηκε και ο χαράκτης Π. Γράββαλος.
2012
Η περίοδος ανταλλαγής τραπεζογραμματίων δραχμών με ευρώ από την Τράπεζα της Ελλάδος έληξε την 1η Μαρτίου.
Τα τελευταία σε κυκλοφορία τραπεζογραμμάτια δραχμών
