Άγιος Μιχαήλ πρώτος Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ρωσίας ο θαυματουργός, 30 Σεπτεμβρίου
Σύμφωνα με το Χρονικό του Ιωακείμ, ο Άγιος Μιχαήλ, ο πρώτος Μητροπολίτης Κιέβου, ήταν Σύριος στην καταγωγή· σύμφωνα όμως με άλλα χρονικά, ήταν Βούλγαρος, ή Σέρβος, ή Έλληνας. Το έτος 989 έφθασε στην Κορσούν μαζί με άλλους κληρικούς, μετά το βάπτισμα του πρίγκιπα Βλαδίμηρου (15 Ιουλίου 988). Ο πρίγκιπας Βλαδίμηρος, αφού βαπτίστηκε, είχε ζητήσει από την Κωνσταντινούπολη να αποσταλούν κληρικοί στη Ρωσία, ώστε να φωτίσουν με το φως του Χριστού τον λαό που βρισκόταν βυθισμένος στη δεισιδαιμονία της ειδωλολατρίας. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Νικόλαος Β΄ Χρυσοβέργης λοιπόν διάλεξε τον Μιχαήλ για να οδηγήσει τον ρωσικό λαό, χάρη στη σοφία και τον άμεμπτο και άγιο βίο του. Τον συνόδευαν έξι επίσκοποι και πολλοί κληρικοί, για να τον βοηθήσουν στο έργο του. Από την Κορσούν ο πρίγκιπας Βλαδίμηρος έφερε τον Μιχαήλ στο Κίεβο, την πρωτεύουσα της Ρωσίας τότε, για να φωτίσει τον λαό της.
Ως πρώτος μητροπολίτης της Ρωσικής Εκκλησίας, η διακονία του ήταν δύσκολη αλλά γεμάτη χάρη. Με ζήλο διέτρεχε τη ρωσική γη, κηρύσσοντας το Ευαγγέλιο, βαπτίζοντας και διδάσκοντας τους νεοφώτιστους, ιδρύοντας τους πρώτους ναούς και σχολές. Παραδοσιακά θεωρείται ιδρυτής της Μονής του Αρχαγγέλου Μιχαήλ με τον Χρυσό Θόλο στο Κίεβο, καθώς και της Μονής Μεζιγκκόρσκι κοντά στο Βίσγκοροντ, με Έλληνες μοναχούς. Όπως ψάλλεται σε ύμνο αφιερωμένο σ’ αυτόν, ο Άγιος Μιχαήλ «έφερε το Ευαγγέλιο από την Κωνσταντινούπολη ως δώρο στη ρωσική γη, που ήταν δέσμια της ειδωλολατρίας». Πρώτα βάπτισε την οικογένεια του πρίγκιπα Βλαδίμηρου και τους άρχοντες, και έπειτα προέτρεψε τον λαό να γκρεμίσει τα είδωλα και να δεχθεί το βάπτισμα για τη σωτηρία τους. Έτσι οι κάτοικοι του Κιέβου συγκεντρώθηκαν στις όχθες του Δνείπερου και βαπτίστηκαν από τον Μητροπολίτη και τους κληρικούς του, ενώπιον του πρίγκιπα. Έτσι ο Άγιος Μιχαήλ έγινε ο Φωτιστής του Κιέβου, όπως λέει ένας ύμνος: «Μέχρι και σήμερα, το βαπτιστικό ένδυμα με το οποίο την ένδυσες, Άγιε Ιεράρχη, είναι το καύχημα της πόλεως του Κιέβου». Το βάπτισμα του Κιέβου έγινε η στερεή βάση για το κήρυγμα του Ευαγγελίου και στις άλλες περιοχές του πρίγκιπα Βλαδίμηρου.
Μετά την επιτυχία της μεταστροφής του Κιέβου, ο Μητροπολίτης Μιχαήλ πήγε στο Νόβγκοροντ και στο Ροστόφ, άλλες δύο μεγάλες ρωσικές πόλεις που λάτρευαν ψεύτικους θεούς. Στο Νόβγκοροντ, το 990, κατέστρεψε τα είδωλα, βάπτισε, έκτισε ναούς και χειροτόνησε ιερείς· το ίδιο έκανε αργότερα και στο Ροστόφ. Εκεί ίδρυσε την πρώτη ξύλινη εκκλησία προς τιμήν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και εγκατέστησε ως επίσκοπο τον Θεόδωρο τον Έλληνα. Ο Μητροπολίτης Μιχαήλ υπήρξε σοφός και πράος, αλλά και αυστηρός ιεράρχης. Η Ρωσική Εκκλησία διατήρησε τη μνήμη των επαίνων του. Στο Συνοδικόν των Καθεδρικών Ναών Αγίας Σοφίας του Νόβγκοροντ και του Κιέβου ονομάζεται δικαίως «πρωτοπόρος».
Προς μεγάλη λύπη του πρίγκιπα Βλαδίμηρου, ο Άγιος Μιχαήλ εκοιμήθη το 992 και ετάφη στον Ναό της Δεκάτης (της Κοιμήσεως) στο Κίεβο. Περί το 1103, επί αγίου Θεοκτίστου (μετέπειτα επισκόπου Τσερνίγκοφ), τα άφθαρτα λείψανά του μεταφέρθηκαν στη Λαύρα των Κοντινών Σπηλαίων του Κιέβου, και την 1η Οκτωβρίου 1730 στον Ναό της Κοιμήσεως της Λαύρας. Η μνήμη του εορτάζεται στις 30 Σεπτεμβρίου και επίσης στις 15 Ιουνίου, ημέρα της κοιμήσεώς του.
Παλαιότερα η μνήμη του εορταζόταν στις 2 Σεπτεμβρίου, μαζί με τους Αγίους Αντώνιο και Θεοδόσιο των Σπηλαίων. Υπάρχει ακόμη ίχνος αυτής της παλαιάς εορτής στην ακολουθία του Αγίου Μιχαήλ· στον δεύτερο στίχο των «Αίνων» ψάλλουμε: «Αρχίζοντας τον νέο χρόνο, σου προσφέρουμε τους πρώτους μας ύμνους, μακάριε, γιατί εσύ ήσουν η αρχή της ιεραρχίας στη ρωσική γη».
Η προφητεία τοῦ πρωτοκλήτου ἀποστόλου ἐπληρώθη σήμερον· χάρις ἐφώτισεν τοὺς λόφους τοῦ Κιέβου καὶ ἡ πίστις ἐπληθύνθη. Οἱ μὴ λαός, νῦν ἐγένοντο λαὸς Θεοῦ, ἔθνος ἅγιον, ποίμνιον Χριστοῦ, οὗ σὺ, ὦ Μιχαήλ, πρῶτος ποιμήν· καὶ ὑπηρέτησας αὐτῷ φέρων τὸ βάπτισμα. Ἱεράρχα, παριστάμενος τῷ Θεῷ, πρέσβευε ὑπὲρ σωτηρίας πάντων.
Ὡς δεύτερος Μωϋσῆς ἐφάνης, ἐξάγων τὴν ἄμπελον ἐκ τῆς Αἰγυπτιακῆς εἰδωλολατρίας εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας. Ἐπ᾿ αὐτῆς εἶπες· στερεωθήσεται ἡ πίστις ἐν τῇ γῇ ταύτῃ, καὶ καρπὸς θρέψων τὸν κόσμον θὰ βλαστήσει στὰ ὕψη τοῦ Κιέβου, πλεῖον ἢ στὰ ὄρη τοῦ Λιβάνου. Ἔχοντες τοῦτον τὸν θερισμὸν, εὐλογοῦμέν σε, Ἱεράρχα Μιχαήλ.
