Όσιος Σαββάτιος «ὁ ἐν Σολοβέτσκῃ», 27 Σεπτεμβρίου
Οι αδελφοί της Μονής του Αγίου Κυρίλλου της Λευκής Λίμνης λυπήθηκαν πολύ που χωρίστηκαν από τον Γέροντά τους. Στη Βαλαάμ όμως και πάλι η κοσμική φήμη άρχισε να ταράζει τον ταπεινό Γέροντα. Τότε έμαθε ότι στον βορρά υπήρχε το ακατοίκητο νησί Σολοβκί, και ζήτησε την ευλογία του ηγουμένου για να εγκατασταθεί εκεί σε ησυχία. Ο ηγούμενος όμως και οι αδελφοί δεν ήθελαν να αποχωριστούν τον άγιο Γέροντα.
Κατά προσταγή του Θεού, ο Άγιος Σαββάτιος έφυγε νύχτα από τη Μονή της Βαλαάμ και κατευθύνθηκε προς τις ακτές της Λευκής Θάλασσας. Όταν έμαθε από τους ντόπιους ότι το νησί απείχε δύο μέρες δρόμο, ότι είχε πολλά ποτάμια και λίμνες και ότι δεν ζούσε κανείς εκεί, ακόμη περισσότερο θέλησε να εγκατασταθεί εκεί. Οι ντόπιοι, έκπληκτοι βλέποντας τον ασκητή με τα λευκά μαλλιά, τον ρώτησαν πώς θα ζούσε εκεί και τι θα έτρωγε. Κι εκείνος απάντησε: «Ο Δεσπότης μου δίνει καινούρια δύναμη νεότητας στους αδύνατους και τρέφει τους πεινασμένους μέχρι χορτασμού».
Για κάποιο διάστημα ο Άγιος Σαββάτιος παρέμεινε σε ένα παρεκκλήσι κοντά στις εκβολές του ποταμού Βιγκ, στην περιοχή της Σορόκα. Εκεί συνάντησε τον Άγιο Γερμανό, που ζούσε ασκητικά ως ερημίτης, και αποφάσισαν μαζί να εγκατασταθούν στο νησί. Σε μια εύθραυστη βάρκα, προσευχόμενοι στον Θεό, οι Γέροντες έπλευσαν στη φουρτουνιασμένη θάλασσα και έπειτα από τρεις μέρες έφθασαν στο νησί Σολοβκί.
Οι ασκητές εγκαταστάθηκαν στον λόφο Σεκίρνα, όπου ύψωσαν έναν σταυρό και έκτισαν τα κελλιά τους (13 χλμ. από τη σημερινή Μονή Σολοβκί). Στις σκληρές συνθήκες του βορρά οι Γέροντες αγίασαν το ερημικό νησί με τους αγώνες τους. Εκεί όμως τους πολέμησε και ο διάβολος. Ένας ψαράς με τη γυναίκα του, από φθόνο, πήγαν και εγκαταστάθηκαν κοντά στους ασκητές. Αλλά ο Θεός δεν επέτρεψε να μείνουν οι λαϊκοί κοντά στους μοναχούς: δύο νέοι με λαμπρά ενδύματα εμφανίστηκαν στη γυναίκα του ψαρά και τη χτύπησαν με ράβδους. Ο ψαράς τρόμαξε, μάζεψε τα πράγματά του και έφυγε βιαστικά.
Κάποτε, όταν ο Άγιος Γερμανός είχε φύγει για προμήθειες στον ποταμό Όνεγκα, ο Άγιος Σαββάτιος, μόνος του και αισθανόμενος το τέλος του, προσευχήθηκε στον Θεό να τον αξιώσει να κοινωνήσει των Αγίων Μυστηρίων. Έπλευσε δύο μέρες ως την ξηρά και δέκα βέρστια πριν από τον ποταμό Βιγκ συνάντησε τον ηγούμενο Ναθαναήλ, που πήγαινε να κοινωνήσει έναν άρρωστο χριστιανό. Ο ηγούμενος χάρηκε, τον κοινώνησε και άκουσε από τον Σαββάτιο την αφήγηση των αγώνων του στο νησί. Στο χωρισμό συμφώνησαν να ξανασυναντηθούν στον ναό του ποταμού Βιγκ.
Μπαίνοντας στον ναό, ο άγιος Γέροντας ευχαρίστησε τον Θεό για τη Θεία Κοινωνία. Έπειτα κλείστηκε σε ένα κελί κοντά στον ναό, προετοιμαζόμενος για την έξοδο του. Εκεί τον συνάντησε ο έμπορος Ιωάννης, ο οποίος, αφού πήρε την ευλογία του, του πρόσφερε μέρος από την περιουσία του, αλλά ο Γέροντας αρνήθηκε. Για να τον παρηγορήσει, του είπε να μείνει τη νύχτα μαζί του και του υποσχέθηκε ευλογία στο ταξίδι του. Ο Ιωάννης όμως θέλησε να φύγει. Τότε ξαφνικά έγινε σεισμός και ξεσηκώθηκε θύελλα στη θάλασσα. Τρομαγμένος έμεινε εκεί.
Το πρωί, μπαίνοντας στο κελί για ευλογία, βρήκε τον Γέροντα νεκρό. Αυτός μαζί με τον ηγούμενο Ναθαναήλ που είχε φτάσει, έθαψαν τον Άγιο Σαββάτιο στο παρεκκλήσι και έγραψαν το συναξάρι του. Ήταν 27 Σεπτεμβρίου 1435.
Μετά τον θάνατό του, νέοι μοναχοί άρχισαν την οικοδόμηση της μονής που έμελλε να γίνει η Μονή Σολοβκί. Τριάντα χρόνια αργότερα τα λείψανα του Αγίου Σαββατίου μεταφέρθηκαν από τον Άγιο Ζώσιμο και τους αδελφούς στο Καθολικό της Μεταμορφώσεως. Το 1566 τα λείψανα των Αγίων Σαββατίου και Ζωσίμου τοποθετήθηκαν σε ναό αφιερωμένο σε αυτούς (8 Αυγούστου). Ο Άγιος Σαββάτιος ανακηρύχθηκε άγιος το 1547.
Λειτουργικά κείμενα
