Όσιοι Ευθύμιος και Νεόφυτος κτήτορες της Μονής Δοχειαρίου Αγίου Όρους, 9 Νοεμβρίου
Εὐθύμιον συνάμα τῷ Νεοφύτῳ
Τιμῶ κτίσαντας τὴν Μονὴν Ἀρχαγγέλων.
Οι Όσιοι και Θεοφόροι Πατέρες Ευθύμιος και Νεόφυτος, κτήτορες της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου στο Άγιον Όρος, ήταν θείος και ανιψιός, και ανήκαν στη μεγάλη ρωμαϊκή αριστοκρατία. Ο Ευθύμιος καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη και, όσο ακόμη ζούσε στον κόσμο, ήταν φίλος του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου (εορτή 5 Ιουλίου). Αργότερα έγινε δόκιμος και μαθητής του μεγάλου ασκητή. Για την ειλικρινή του αγάπη προς τους αδελφούς, την πραότητα και τον ιδιαίτερο ζήλο του στην ασκητική ζωή, ο Άγιος Αθανάσιος του ανέθεσε το διακόνημα του δοχειάρη, δηλαδή του υπευθύνου της αποθήκης, το οποίο ο Ευθύμιος επιτέλεσε σαν να του είχε ανατεθεί από τον ίδιο τον Θεό.
Ο Άγιος Ευθύμιος εγκαταστάθηκε με μερικούς από τους μοναχούς στην περιοχή της Δάφνης, όπου ίδρυσε μια μονή αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, την οποία ονόμασε Δοχειαρίου, σε ανάμνηση του διακονήματός του (δοχειάρης = υπεύθυνος της αποθήκης). Καθοδηγώντας τους νεότερους αδελφούς του, ο Άγιος Ευθύμιος δίδασκε την ανάγκη της προσοχής προς τον εαυτό, προς κάθε κίνηση της ψυχής, εξηγώντας ότι ο αγώνας των Χριστιανών, σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο, δεν είναι «εναντίον σαρκός και αίματος, αλλά εναντίον των αρχών, εναντίον των εξουσιών, εναντίον των κοσμοκρατόρων του σκότους τούτου» (Εφεσ. 6:12).
Η ειρηνική ασκητική ζωή των μοναχών διαταράχθηκε από επιδρομή Σαρακηνών. Ο Όσιος οδήγησε τους αδελφούς στο δάσος για να σωθούν από τη σφαγή και τον θάνατο. Όταν επέστρεψαν, βρήκαν τη μονή κατεστραμμένη ως τα θεμέλιά της. Ο Άγιος Ευθύμιος δεν απογοητεύθηκε, αλλά ανοικοδόμησε τη μονή σε ασφαλέστερη τοποθεσία, βορειοδυτικά της Δάφνης. Αγοράζοντας και καθαρίζοντας το έδαφος, οι μοναχοί ανήγειραν εκ νέου τη μονή και αφιέρωσαν πάλι τον ναό στον Άγιο Νικόλαο.
Ο Άγιος Νεόφυτος, ο οποίος στον κόσμο ονομαζόταν Νικόλαος, ήταν πατρίκιος και γραμματέας του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά (963–969). Μετά τον θάνατο των γονέων του, ήλθε στο Άγιον Όρος, όπου διένειμε την περιουσία του και εκάρη μοναχός με το όνομα Νεόφυτος στη μονή του θείου του, του Αγίου Ευθυμίου. Πριν από την κοίμησή του, ο Άγιος Ευθύμιος ανέθεσε τη διοίκηση της μονής στον ανιψιό του και αποσύρθηκε σε ησυχία, όπου έζησε τα τελευταία του χρόνια ειρηνικά, φθάνοντας σε ηλικία άνω των εκατό ετών.
Υπό την πνευματική καθοδήγηση και τη δαπάνη του Αγίου Νεοφύτου, η μικρή μονή αναπτύχθηκε και έγινε μεγάλη. Ζητώντας τη συνδρομή του αυτοκράτορα Νικηφόρου, ο Νεόφυτος επέκτεινε τη μονή στο μέγεθος που έχει σήμερα. Ο Άγιος Νεόφυτος αξιώθηκε να εκλεγεί Πρώτος (Πρόεδρος της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους) και υπηρέτησε εκεί για πολλά έτη. Όταν γέρασε, αποσύρθηκε από τη θέση του και επέστρεψε στη Μονή Δοχειαρίου, όπου εκοιμήθη εν ειρήνη.
Εξαιτίας των οραμάτων και των θαυμάτων των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ που συνέβησαν στη Μονή Δοχειαρίου, η αφιέρωση της μονής άλλαξε από τον Άγιο Νικόλαο στους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ.
