Οσία Μαρία η πριγκίπισσα, 19 Μαρτίου
Η Μαρία Σβάρνοβνα (επίσης γνωστή ως Μαρία Γιασύνια ή Βσεβολόζα) (περ. 1158 – 19 Μαρτίου 1205/1206, Βλαντίμιρ) ήταν μεγάλη πριγκίπισσα, η πρώτη σύζυγος του μεγάλου πρίγκιπα του Βλαντίμιρ, Βσέβολοντ του Μεγάλου Φωλιάσματος. Ήταν η γιαγιά του Αλέξανδρου Νιέφσκι και ιδρύτρια της Ιεράς Μονής Κναγκίνιν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Βλαντίμιρ. Αγιοποιήθηκε ως η οσία Μαρία του Βλαντίμιρ (Γιασύνια) και συμπεριλήφθηκε στη Σύναξη των Αγίων του Βλαντίμιρ και των Αγίων των Αλανών.
Από τον γάμο της με τον Βσέβολοντ προήλθαν πάνω από εκατό επιφανείς ρωσικές οικογένειες που καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία της ρωσικής ιστορίας. Ο ακριβής χρόνος γέννησής της είναι άγνωστος. Σύμφωνα με τα χρονικά, γεννήθηκε την ημέρα του Σωτήρος, κατά τη διάρκεια της νηστείας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, αν και η ύπαρξη αυτής της νηστείας στη Ρωσία πριν από τη Μογγολική εισβολή αμφισβητείται. Παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Βσέβολοντ, γιο του Γιούρι Ντολγκορούκι, σε νεαρή ηλικία. Η πρώτη αναφορά της στα ρωσικά χρονικά είναι το 1176, όταν ο ήδη παντρεμένος Βσέβολοντ ανήλθε στον θρόνο του μεγάλου πρίγκιπα. Το ακριβές έτος του γάμου τους παραμένει άγνωστο.
Οι περισσότεροι ιστορικοί θεωρούν αδιαμφισβήτητη την αλανική καταγωγή της Μαρίας, καθώς διάφορες πηγές την αποκαλούν ευθέως Γιασύνια. Ο Νικολάι Καραμζίν στην «Ιστορία του Ρωσικού Κράτους» αναφέρει ότι «η Μαρία, καταγόμενη από τους Γιασί, διακρινόταν για την ευσέβειά της και τη σοφία της». Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι στον Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Βλαντίμιρ υπήρχε επιτάφια πλάκα με το όνομα «Μάρθα Σβάρνοβνα», πιθανότατα το μοναστικό της όνομα. Σε διάφορα χρονικά αναφέρεται και ως «Μαρία Βσεβολόζα», δηλαδή σύζυγος του Βσέβολοντ.
Ο πατέρας της είχε τρεις κόρες, από τις οποίες οι δύο αναφέρονται ως θυγατέρες ενός Τσέχου. Σύμφωνα με το Χρονικό του Ιπατίεφ, η μικρότερη αδερφή της Μαρίας, που παντρεύτηκε τον Μστισλάβ Σβιατοσλάβιτς, αποκαλείται «Γιασύνια». Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι και οι τρεις αδελφές είχαν γιασική (οσετική) καταγωγή, αλλά αυτή η θεωρία συγκρούεται με πηγές που αποδίδουν στη Μαρία τσεχική (μοραβική) καταγωγή. Σύμφωνα με τον Λιτβίνα και τον Ουσπένσκι, οι αδελφές μπορεί να προέρχονταν από διαφορετικούς γάμους του πατέρα τους. Το πατρώνυμό της, Σβάρνοβνα, προέρχεται πιθανώς από τον Σβάρνο, έναν Κιέβο στρατιωτικό διοικητή ή έναν συγγενή του.
Ανθρωπολογικές μελέτες των λειψάνων της από τον Σ. Α. Νικίτιν επιβεβαιώνουν την αλανική καταγωγή της.
Ο πρώτος της γιος γεννήθηκε γύρω στο 1178. Στον γάμο της απέκτησε δώδεκα παιδιά, οκτώ γιους (τέσσερις από τους οποίους έγιναν μετέπειτα μεγάλοι πρίγκιπες του Βλαντίμιρ) και τέσσερις κόρες. Η μεγάλη πριγκίπισσα ήταν προστάτιδα των γραμμάτων, των επιστημών και των τεχνών, διακρίθηκε για την ευσέβειά της και τη σοφία της, και κόσμησε πλούσια τις εκκλησίες. Αγιογράφοι των χρονικών του 15ου αιώνα τη συνέκριναν με τις βυζαντινές αυτοκράτειρες Ελένη και Θεοδώρα, καθώς και με την Αγία Όλγα.
Μετά τη γέννηση του νεότερου γιου της, Ιωάννη, η Μαρία αρρώστησε βαριά και υποσχέθηκε να ιδρύσει μια μονή. Έτσι, το 1200, με δική της πρωτοβουλία, θεμελιώθηκε η Ιερά Μονή Κναγκίνιν στο Βλαντίμιρ. Δεκαοκτώ ημέρες πριν από τον θάνατό της, εκάρη μοναχή με το όνομα Μαρία και αργότερα με το μοναστικό όνομα Μάρθα. Στην κηδεία της παρευρέθηκαν ο μεγάλος πρίγκιπας, ο γιος της Γεώργιος, η κόρη της Βσεσλάβα, ο επίσκοπος Ιωάννης, ο πνευματικός της σύμβουλος ηγούμενος Σίμων, βογιάροι και πλήθος λαού.
Στο πνευματικό της διαθήκη, συμβούλευσε τους γιους της να ζουν με αγάπη, να αποφεύγουν τις διαμάχες και να σέβονται τους πρεσβύτερους και τους μοναχούς. Η διαθήκη της συγκρίνεται με την «Παιδαγωγία» του Βλαδίμηρου Μονομάχου.
Η Μαρία Σβάρνοβνα ετάφη στον Καθεδρικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Σήμερα, τα ιερά λείψανά της βρίσκονται σε λάρνακα μπροστά από το εικονοστάσιο. Η μονή Κναγκίνιν έγινε η οικογενειακή ταφική μονή των πριγκιπισσών του οίκου του Βλαντίμιρ έως τη μεταφορά της πρωτεύουσας στη Μόσχα. Μετά τον θάνατό της, ο Βσέβολοντ παντρεύτηκε το 1209 τη θυγατέρα του πρίγκιπα του Πόλοτσκ.
Η μνήμη της τιμάται ιδιαίτερα στη Ρωσία και την Οσετία, ενώ το 2019, ενόψει των 1100 ετών από τον εκχριστιανισμό της Αλανίας, εκδόθηκε συλλογική μονογραφία αφιερωμένη στη ζωή και την κληρονομιά της. Το 2022, διοργανώθηκε διεθνής διάσκεψη στη Μόσχα με θέμα «Η μεγάλη πριγκίπισσα Μαρία Γιασύνια στην ιστορία του πολιτισμού, της πνευματικότητας και της κρατικής υπόστασης»
