Όσιος Βασίλειος ο Νέος, 26 Μαρτίου
Ο Όσιος Βασίλειος ήταν αδελφός του Οσίου Παύλου του «ἐν τῷ Λάτρῳ» (τιμάται 15 Δεκεμβρίου) και ασκήτεψε στο όρος Λάτρος. Κοιμήθηκε με ειρήνη το έτος 944 ή 952 μ.Χ.
Ο Άγιος Βασίλειος ο Νέος[1] εγκατέλειψε τον κόσμο στην νιότη του και αγωνίστηκε σε έναν ερημικό τόπο στη Μικρά Ασία, όπου ζούσε ως βοσκός. Μια φορά, κάποια μέλη της αυλής του Ρωμαίου Αυτοκράτορα περνούσαν από εκεί και τον είδαν ντυμένο με κουρέλια, και ανησύχησαν για την περίεργη εμφάνισή του. Υποπτευόμενοι τον άγιο ασκητή, τον συνέλαβαν και τον έφεραν στην πόλη, όπου ο Άραβας ευνούχος Σαμωνάς, ο παρακοϊμόμενος, τον ανέκρινε. Όταν ρωτήθηκε ποιος ήταν, ο Άγιος απάντησε απλώς ότι ήταν ξένος στη χώρα.
Υπέστη φρικτά βασανιστήρια, αλλά τα υπέμεινε σιωπηλά, μη θέλοντας να αποκαλύψει τις λεπτομέρειες της ασκητικής του ζωής σε αυτούς. Ο Σαμωνάς έχασε την υπομονή του και ρώτησε τον Άγιο Βασίλειο: «Άπιστε, πόσο καιρό θα κρύβεσαι, ποιος είσαι και από πού έρχεσαι;»
Ο Άγιος απάντησε: «Είναι πιο σωστό να αποκαλείται άπιστος εκείνος που, όπως εσύ, ζει μια ζωή ακαθαρσίας», εννοώντας τον ομοφυλοφιλικό τρόπο ζωής του. Μετά την δημόσια ταπείνωσή του, ο Σαμωνάς διέταξε τους άνδρες του να κρεμάσουν τον Άγιο ανάποδα με τα χέρια και τα πόδια του δεμένα. Αυτά τα βασανιστήρια ήταν τόσο σκληρά που οι θεατές ψιθύριζαν εναντίον του Σαμωνά.
Όταν απελευθερώθηκε ο άγιος ασκητής μετά από τρεις ημέρες βασανιστηρίων, τον βρήκαν ζωντανό και αλώβητο. Ο Σαμωνάς απέδωσε αυτό το θαύμα στην μαγεία και διέταξε να ρίξουν τον Άγιο Βασίλειο σε έναν λέοντα. Όμως, ο λέοντας δεν τον άγγιξε και ξάπλωσε ήρεμα στα πόδια του. Ο Σαμωνάς διέταξε να πνιγεί ο Άγιος στη θάλασσα, αλλά δύο δελφίνια τον έφεραν στην ακτή.
Ο Άγιος πήγε στην πόλη, όπου συνάντησε έναν άρρωστο άντρα, τον Ιωάννη, ο οποίος υπέφερε από πυρετό. Ο Άγιος Βασίλειος θεράπευσε τον άρρωστο στο όνομα του Σωτήρα και αποδέχτηκε την πρόσκληση του Ιωάννη και της συζύγου του Ελένης να μείνει στο σπίτι τους. Μετά από αυτό, ο Βασίλειος έμεινε στο σπίτι του Κωνσταντίνου Βαρβάρου, του διαδόχου του Σαμωνά ως παρακοϊμόμενος. Εκεί πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του, εκτός από μια εβδομάδα που πέρασε στο Μέγα Παλάτι της Κωνσταντινούπολης και μια σύντομη περίοδο που πέρασε ως επισκέπτης στο σπίτι των Παφλαγονικών αδελφών Αναστασίου και Κωνσταντίνου Γονγυλίου κοντά στο Λιμάνι του Ελευθερίου. Αυτοί οι αδελφοί, συγγενείς του Βαρβάρου και των τούρμαρχων της Παφλαγονίας, φαίνεται ότι είχαν μεγάλη εκτίμηση από αυτούς που κυβερνούσαν εκείνη την εποχή, γεγονός που υποδεικνύει την περίοδο της επιτροπείας της Αυτοκράτειρας Ζωής Καρβωνοψίνης το 914–919 για την παραμονή του Βασιλείου. Και οι τρεις οικοδεσπότες του Βασιλείου — ο Βάρβαρος και οι Γονγύλιοι — ήταν ευνούχοι.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Μέγα Παλάτι, ο Βασίλειος επέπληξε τον Ρωμανό Α' για την απληστία και τη λαγνεία του, μια επιτίμηση που ο αυτοκράτορας, επιεικής προς τους μοναχούς, δεν πείραξε. Ο Βασίλειος επίσης έπεισε έναν ορισμένο Κοσμά, ο οποίος είχε φιλοδοξίες να γίνει αυτοκράτορας, να εγκαταλείψει τις κοσμικές του επιδιώξεις και να γίνει ερημίτης κοντά στη Νικομήδεια.
Πολλοί πιστοί επισκέπτονταν τον Άγιο για συμβουλές και καθοδήγηση, καθώς και για να θεραπευτούν από αρρώστιες μέσω των προσευχών του. Ο Άγιος Βασίλειος, προικισμένος με το χάρισμα της διάκρισης, καθοδηγούσε τους αμαρτωλούς στον δρόμο της μετάνοιας, και μπορούσε να προβλέψει μελλοντικά γεγονότα. Προφήτεψε την στρατιωτική ήττα του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ζ' στην Κρήτη το 949, μεταξύ άλλων.
Ο Βασίλειος προφήτευσε επίσης την επίθεση των Ρώσων στην Κωνσταντινούπολη το 941, τέσσερις μήνες νωρίτερα. Ο Θεός του έδωσε επίσης προγνωστικά για το σχέδιο του πραξικοπήματος του γαμπρού του Ρωμανού Α', Ρωμανού Σαρονίτη. Ο Βασίλειος προσπάθησε να τον αποτρέψει, αλλά υπέστη σκληρή μεταχείριση. Ο Σαρονίτης στη συνέχεια αρρώστησε και πέθανε.
Ανάμεσα σε αυτούς που επισκέφτηκαν τον Άγιο Βασίλειο ήταν ένας ορισμένος Γρηγόριος, ο οποίος έγινε μαθητής του και αργότερα έγραψε μια λεπτομερή Βιογραφία του δασκάλου του. Ο Γρηγόριος κάποτε βρήκε μια ακριβή ζώνη σε ένα πανδοχείο, την οποία είχε αφήσει η κόρη του πανδοχέα. Την έκρυψε πάνω του, σκοπεύοντας να τη πουλήσει και να δώσει τα χρήματα στους φτωχούς. Στο δρόμο για το σπίτι, έχασε τη ζώνη και κάποια άλλα πράγματα.
Ο Άγιος Βασίλειος τον επιτίμησε σε όνειρο, του έδειξε μια σπασμένη στάμνα και είπε: «Αν κάποιος κλέψει ένα τόσο άχρηστο πράγμα, θα τιμωρηθεί τέσσερις φορές. Εσύ έκρυψες μια πολύτιμη ζώνη, και θα καταδικαστείς ως κλέφτης. Πρέπει να επιστρέψεις ό,τι βρήκες.»
Μετά τον θάνατο της Αγίας Θεοδώρας, η οποία είχε παρακολουθήσει τον Άγιο Βασίλειο, ο Γρηγόριος ήθελε πολύ να μάθει για τη ζωή της πέρα από τον τάφο, και συχνά ρωτούσε τον άγιο ασκητή να του αποκαλύψει αυτό το μυστικό. Μέσα από τις προσευχές του Αγίου, ο Γρηγόριος είδε την Αγία Θεοδώρα σε όνειρο. Του είπε πώς η ψυχή της υπήρξε σε δοκιμασίες μετά τον θάνατό της και πώς η δύναμη των προσευχών του Αγίου Βασιλείου την είχε βοηθήσει.
Ο Άγιος Βασίλειος πέθανε μόνος του γύρω στο 944 κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, στις 26 Μαρτίου, σε ηλικία 110 ετών. Σύμφωνα με τον Γρηγόριο, ετάφη από τον Κωνσταντίνο Βάρβαρο στην ιδιωτική εκκλησία της Θεοτόκου στη ασιατική πλευρά του στενού απέναντι από την πρωτεύουσα.
Η Εκκλησία τον αποκαλεί Βασίλειο τον Νέο (ή τον Νεότερο) για να τον διακρίνει από άλλους Αγίους με το ίδιο όνομα.
