Άγιος Κλήμης ο Πάπας της Ρώμης, 23 Νοεμβρίου

Ο Άγιος Κλήμης της Ρώμης (λατινικά: Clemens Romanus· αρχαία ελληνικά: Κλήμης Ῥώμης, romanized: Klēmēs Rōmēs· πέθανε περ. 100), γνωστός και ως Πάπας Κλήμης Α΄, ήταν επίσκοπος Ρώμης στα τέλη του πρώτου αιώνα. Θεωρείται ο πρώτος από τους Αποστολικούς Πατέρες της Εκκλησίας.

Λίγα είναι γνωστά για τη ζωή του Κλήμη. Ο Τερτυλλιανός υποστήριξε ότι ο Κλήμης χειροτονήθηκε από τον Άγιο Πέτρο. Πρώιμοι κατάλογοι της Εκκλησίας τον τοποθετούν ως δεύτερο ή τρίτο επίσκοπο Ρώμης. Ο Ευσέβιος, στο βιβλίο του Εκκλησιαστική Ιστορία, ανέφερε τον Κλήμη ως τρίτο επίσκοπο Ρώμης και ως «συνεργάτη» του Παύλου. Στο Κατά Αιρέσεων, ο Ειρηναίος περιέγραψε τον Κλήμη ως διάδοχο του Ανακλήτου, τρίτου επισκόπου Ρώμης, και ως προσωπικό γνώριμο των Αποστόλων. Σύμφωνα με το Annuario Pontificio, ο Κλήμης ήταν ο τέταρτος επίσκοπος Ρώμης, στα τέλη του πρώτου αιώνα. Πιθανότατα πέθανε εξόριστος και ίσως μαρτύρησε. Σύμφωνα με απόκρυφες ιστορίες του τέταρτου αιώνα από συγγραφείς όπως ο Ρουφίνος, ο Κλήμης φυλακίστηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό και εκτελέστηκε δεμένος σε άγκυρα και ριγμένος στη θάλασσα. Το Liber Pontificalis αναφέρει ότι ο Κλήμης πέθανε στην Ελλάδα κατά το τρίτο έτος της βασιλείας του Τραϊανού, ή το 100 μ.Χ.

Το μόνο γνωστό γνήσιο σωζόμενο έργο του Κλήμη είναι η επιστολή του προς την Εκκλησία της Κορίνθου (Α΄ Κλήμεντος), σε απάντηση μιας διαμάχης στην οποία ορισμένοι πρεσβύτεροι της κορινθιακής εκκλησίας είχαν καθαιρεθεί. Τόνισε την εξουσία των πρεσβυτέρων ως ηγετών της εκκλησίας, επειδή είχαν διοριστεί από τους Αποστόλους. Η επιστολή του, μία από τις αρχαιότερες σωζόμενες χριστιανικές πηγές εκτός της Καινής Διαθήκης, διαβαζόταν στην εκκλησία της Κορίνθου μαζί με άλλες επιστολές, ορισμένες από τις οποίες αργότερα εντάχθηκαν στον Χριστιανικό κανόνα. Η επιστολή αυτή θεωρείται η αρχαιότερη επιβεβαίωση της αρχής της αποστολικής διαδοχής. Μια δεύτερη επιστολή, Β΄ Κλήμεντος, αποδόθηκε παλαιότερα στον Κλήμη, αν και πρόσφατες μελέτες την θεωρούν ομιλία άλλου συγγραφέα. Στα ψευδο-Κλήμεντεια κείμενα, ο Κλήμης εμφανίζεται ως ενδιάμεσος μέσω του οποίου οι Απόστολοι διδάσκουν την Εκκλησία.

Ο Κλήμης αναγνωρίζεται ως άγιος σε πολλές χριστιανικές εκκλησίες και ως προστάτης των ναυτικών. Τιμάται στις 23 Νοεμβρίου στην Καθολική Εκκλησία, στην Αγγλικανική Κοινωνία και στη Λουθηρανική Εκκλησία. Στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία η εορτή του είναι στις 25 Νοεμβρίου.

Το Liber Pontificalis παρουσιάζει κατάλογο που θέτει τον Λίνο ως δεύτερο στην αλυσίδα επισκόπων της Ρώμης, με πρώτο τον Πέτρο, αλλά ταυτόχρονα αναφέρει ότι ο Πέτρος χειροτόνησε δύο επισκόπους, τον Λίνο και τον Ανακλήτο, για την ιερατική υπηρεσία της κοινότητας, αφιερώνοντας ο ίδιος τον εαυτό του στην προσευχή και τη διδασκαλία, και ότι στον Κλήμη εμπιστεύτηκε την Εκκλησία στο σύνολό της, διορίζοντάς τον ως διάδοχό του. Ο Τερτυλλιανός θεωρούσε τον Κλήμη άμεσο διάδοχο του Πέτρου. Στο έργο του, ο Ιερώνυμος τον κατέταξε ως «τέταρτο επίσκοπο της Ρώμης μετά τον Πέτρο, αν όντως ο δεύτερος ήταν ο Λίνος και ο τρίτος ο Ανακλήτος, αν και οι περισσότεροι Λατίνοι θεωρούν ότι ο Κλήμης ήταν δεύτερος μετά τον Απόστολο». Ο Κλήμης τοποθετείται μετά τον Λίνο και τον Κλήτο/Ανάκλητο στην πρώιμη (περ. 180) αναφορά, αυτή του Ειρηναίου, που ακολουθείται από τον Ευσέβιο της Καισαρείας.

Πρώιμοι κατάλογοι διαδοχής ονομάζουν τον Κλήμη ως πρώτο, δεύτερο ή τρίτο διάδοχο του Πέτρου. Ωστόσο, η σημασία της ένταξής του σε αυτούς τους καταλόγους ήταν αμφιλεγόμενη. Κάποιοι πιστεύουν ότι υπήρχαν πρεσβύτεροι-επισκόποι ήδη από τον πρώτο αιώνα, αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις για μονοκρατορική επισκοπική εξουσία στη Ρώμη τόσο νωρίς. Επίσης, δεν υπάρχει ένδειξη αλλαγής στην εκκλησιαστική οργάνωση στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα που να δείχνει τη δημιουργία νέας ή μονοκρατορικής επισκοπής.

Μια παράδοση που εμφανίζεται από τον 3ο–4ο αιώνα ταυτίζει τον Κλήμη με τον Κλήμη που αναφέρει ο Παύλος στις Φιλιππησίους 4:3 ως συνεργάτη στον Χριστό. Στα μέσα του 19ου αιώνα ήταν συνήθης η ταύτιση με τον απελεύθερο Τίτο Φλάβιο Κλήμεντα, αλλά η ταύτιση αυτή δεν υποστηρίζεται από αρχαίες πηγές και εγκαταλείφθηκε. Ο Ποιμένας του Ερμά του 2ου αιώνα αναφέρει έναν Κλήμη υπεύθυνο για επικοινωνία με άλλες εκκλησίες· πιθανότατα πρόκειται για τον Κλήμη Α΄.

Στη Ρώμη υπήρχε μεγάλη κοινότητα γύρω στο 58 μ.Χ., όταν ο Παύλος έγραψε την Επιστολή προς Ρωμαίους. Ο Παύλος έφτασε εκεί περ. το 60 μ.Χ. Ο Παύλος και ο Πέτρος μαρτύρησαν στη Ρώμη. Ο Νέρωνας καταδίωξε τους Ρωμαίους Χριστιανούς μετά τη φωτιά της Ρώμης το 64, και η κοινότητα υπέστη πιθανώς περαιτέρω διωγμούς υπό τον Δομετιανό (81–96). Ο Κλήμης υπήρξε ο πρώτος από τους πιο σημαντικούς επισκόπους της Ρώμης.

Ο Κλήμης είναι γνωστός για την επιστολή του προς την εκκλησία της Κορίνθου (περ. 96), στην οποία τονίζει την αποστολική εξουσία των επισκόπων/πρεσβυτέρων ως ηγετών της εκκλησίας. Στην επιστολή αναφέρονται ἐπίσκοποι (επισκόποι) ή πρεσβύτεροι (πρεσβύτεροι) ως ανώτερη τάξη ιερωμένων, υπηρετούμενοι από διακόνους, αλλά καθώς δεν αναφέρει τον εαυτό του, δεν δίνει πληροφορίες για τον τίτλο που χρησιμοποιούσε στη Ρώμη.

Σύμφωνα με απόκρυφα acta του 4ου αιώνα, ο Κλήμης εξορίστηκε στη Χερσόνησο επί Τραϊανού και αναγκάστηκε να εργάζεται σε λατομείο. Όταν είδε ότι οι κρατούμενοι δεν είχαν νερό, γονάτισε σε προσευχή. Κοιτάζοντας πάνω, είδε ένα αρνί σε λόφο, πήγε στο σημείο που στάθηκε το αρνί και χτύπησε το έδαφος με τα εργαλεία του, απελευθερώνοντας μια πηγή καθαρού νερού. Αυτό το θαύμα οδήγησε πολλούς τοπικούς ειδωλολάτρες και συγκρατούμενους στην πίστη. Ως τιμωρία, μαρτύρησε δεμένος σε άγκυρα και ριγμένος στη Μαύρη Θάλασσα. Ο θρύλος λέει ότι κάθε χρόνο η θάλασσα υποχωρούσε αποκαλύπτοντας ένα θείο μαρτύριο με τα λείψανά του. Οι αρχαιότερες πηγές (Ευσέβιος, Ιερώνυμος) δεν αναφέρουν μαρτύριο.

Η Μονή Σπηλαίων Ινκερμάν υποδεικνύει τον υποτιθέμενο τόπο ταφής του στην Κριμαία. Ένα ή δύο χρόνια πριν από τον θάνατό του το 869, ο Κύριλλος έφερε στη Ρώμη λείψανα που πίστευε ότι ήταν του Κλήμεντος, θαμμένα με άγκυρα σε ξηρά γη στην Κριμαία. Αυτά βρίσκονται σήμερα στη Βασιλική του Αγίου Κλήμεντος. Άλλες παραδόσεις θέλουν τα λείψανα να τιμώνται στη Χερσόνησο και η κεφαλή του να μεταφέρθηκε στο Κίεβο. Άλλα λείψανα, συμπεριλαμβανομένης της κεφαλής, φυλάσσονται στο Κίεβο, στη Μονή Σπηλαίων.

Εκτός από τα λείψανα που τιμώνται στη Ρώμη και στο Κίεβο (βλ. παραπάνω), στην πόλη Σάντα Κρουζ ντε Τενερίφε στην Ισπανία φυλάσσεται η κνήμη του Κλήμεντος. Ήταν δώρο του Σιντότι, Πατριάρχη Αντιοχείας, προς την Εκκλησία της Αμόλυντης Σύλληψης. Ιστορικά, αυτό θεωρείτο ένα ιδιαίτερα σεβαστό λείψανο στην πόλη.