Αγία Κρισπίνα, 5 Δεκεμβρίου
Η Αγία Κρισπίνα ζούσε στη Θακόρα (Tagora) (σήμερα αρχαιολογικός χώρος στην Τυνησία, κοντά στην πόλη Ταούρα) στη ρωμαϊκή επαρχία της Αφρικής. Καταγόταν από επιφανή οικογένεια και ήταν πλούσια μητέρα με παιδιά. Κατά τον καιρό των διωγμών συνελήφθη επειδή ομολογούσε την χριστιανική πίστη. Ο ανθύπατος Άννιος Ανουλλίνος προέδρευσε στη δίκη της στη Θέβεστη (ή Τεβέσσα) στη Νουμιδία τον Δεκέμβριο του 304.
Ο Ανουλλίνος τη ρώτησε αν γνώριζε ότι σύμφωνα με τον νόμο όφειλε να προσφέρει θυσία στους θεούς για το καλό των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού. Εκείνη απάντησε ότι δεν γνώριζε αυτό το διάταγμα και ότι η χριστιανική της πίστη δεν της επέτρεπε να προσφέρει θυσίες σε ψεύτικους θεούς.
«Άφησε αυτή τη δεισιδαιμονία» της είπε ο Ανουλλίνος «και υποτάξου στα ιερά τελετουργικά των ρωμαϊκών θεών».
Η Αγία Κρισπίνα απάντησε ότι δεν γνώριζε άλλον Θεό πέρα από τον Θεό που λατρεύουν οι Χριστιανοί. Ο ανθύπατος την απείλησε με βασανιστήρια και η Αγία είπε ότι ευχαρίστως θα τα υπέμενε για χάρη του Χριστού.
Ο Ανουλλίνος την κάλεσε να σταματήσει την πεισματική της στάση και να υπακούσει στο διάταγμα. Η Κρισπίνα απάντησε: «Θα υπακούσω στο διάταγμα που μου έδωσε ο Κύριός μου Ιησούς Χριστός».
Ο ανθύπατος επανέλαβε τις απειλές του, λέγοντας πως θα εξαναγκαζόταν να υπακούσει. Της επισήμανε επίσης ότι ολόκληρη η Αφρική είχε ήδη προσφέρει θυσίες. Αλλά η Αγία Κρισπίνα παρέμεινε ακλόνητη, λέγοντας πως ποτέ δεν θα προσφέρει θυσία σε δαίμονες.
Οργισμένος που εκείνη δεν δεχόταν τους ειδωλολατρικούς θεούς, ο Ανουλλίνος είπε ότι θα αναγκαζόταν να προσκυνήσει τα είδωλα και να προσφέρει θυμίαμα· η γενναία γυναίκα ανταπάντησε πως όσο ζούσε δεν θα το έκανε.
Στη συνέχεια ο ανθύπατος προσπάθησε να την πείσει ότι δεν θα ήταν ιεροσυλία να προσφέρει θυσία στους θεούς σύμφωνα με τον νόμο. Η Κρισπίνα είπε: «Ας χαθούν εκείνοι οι θεοί που δεν έφτιαξαν τον ουρανό και τη γη».
Ο Ανουλλίνος την κάλεσε να σεβαστεί τη ρωμαϊκή θρησκεία, αλλά εκείνη είπε: «Σου το είπα ξανά και ξανά ότι είμαι έτοιμη να υπομείνω κάθε βασανιστήριο παρά να λατρεύσω τα είδωλα, έργα φτιαγμένα από ανθρώπινα χέρια».
Ο ανθύπατος την κατηγόρησε για βλασφημία και της είπε ότι δεν ενεργούσε με τρόπο που θα εξασφάλιζε τη σωτηρία της. Έπειτα διέταξε να της ξυρίσουν το κεφάλι για να την ταπεινώσει. Η Αγία απάντησε: «Αν δεν φρόντιζα για τη δική μου σωτηρία, δεν θα ήμουν τώρα ενώπιόν σου σε δίκη. Ας μιλήσουν οι θεοί σου, τότε θα πιστέψω». Παρέμεινε ακλόνητη στην πίστη της και δεν παρασύρθηκε ούτε από τα δάκρυα των παιδιών της.
Ο Ανουλλίνος της είπε ότι μπορούσε είτε να ζήσει μια μακριά ζωή είτε να πεθάνει με φρικτό τρόπο πριν από τον αποκεφαλισμό της. Η Αγία Κρισπίνα του απάντησε: «Θα ευχαριστούσα τον Θεό μου αν το αποκτούσα αυτό. Ευχαρίστως θα έχανα την κεφαλή μου για χάρη του Κυρίου, γιατί αρνούμαι να προσφέρω θυσία σε αυτά τα γελοία, κωφά και άλαλα αγάλματα».
Ο ανθύπατος έχασε την υπομονή του και διέταξε να διαβαστούν τα πρακτικά της δίκης πριν ανακοινώσει την καταδίκη. «Εφόσον η Κρισπίνα επιμένει στην πλάνη της και αρνείται να προσφέρει θυσία στους θεούς σύμφωνα με τον νόμο μας, διατάζω να εκτελεστεί με ξίφος».
Η Κρισπίνα είπε: «Δόξα τω Θεώ, που ευδόκησε να με ελευθερώσει από τα χέρια σου». Έκανε το σημείο του Σταυρού και έτεινε τον λαιμό της στον δήμιο. Η Αγία Κρισπίνα αποκεφαλίστηκε στις 5 Δεκεμβρίου του 304, σύμφωνα με το τέταρτο διάταγμα του Διοκλητιανού.
Οι Πράξεις του μαρτυρίου της, γραμμένες λίγο μετά το γεγονός, αποτελούν πολύτιμο ιστορικό τεκμήριο για την περίοδο των διωγμών. Η ημέρα του θανάτου της Αγίας Κρισπίνας τιμούνταν ήδη την εποχή του Αυγουστίνου Ιππώνος· στα Κηρύγματα 286 και 354 ο Άγιος Αυγουστίνος μνημονεύει το όνομά της.
