Καραγκιόζης - Χατζιαβάτης
Ο Καραγκιόζης ήταν κεντρικός χαρακτήρας του παραδοσιακού τουρκικού Θεάτρου Σκιών, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις αποκαλείται με το όνομα του πρωταγωνιστή του. Στα τούρκικα ονομάζεται Karagöz ( Καραγκόζ ) ή Karagiöz ( Καραγκιόζη ) που σημαίνει Μαυρομάτης, μέσα στα χρόνια πέρασε και στην Ελλάδα και διαδόθηκε κυρίως από την τηλεόραση αλλά έγινε γνωστός από την ομώνυμη εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης
Μετά από εισήγηση του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας στην UNESCO, το 2009 ο Καραγκιόζης (Karagöz) περιλήφθηκε στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Τουρκίας.
Η παλαιότερη μαρτυρία για παράσταση Καραγκιόζη στον ελλαδικό χώρο χρονολογείται το 1809 και την τοποθετεί στην περιοχή των Ιωαννίνων.
Οι πρώτοι Καραγκιοζοπαίχτες στα Ιωάννινα ήταν Αθίγγανοι και Εβραίοι.
Κάποιοι πιστεύουν ότι προέρχεται από το νησί της Ιάβας όπου παίζονταν παραστάσεις κουκλοθέατρου (wayang kulit) ήδη από τον 11ο αιώνα και έφτασε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μέσω εμπόρων. Το πρώτο έργο Karagöz–Hacivat (Καραγκιόζης - Χατζιαβάτης) παίχτηκε για τον Σουλτάνο Σελίμ Α' (βασίλευσε 1512-1520) στην Αίγυπτο μετά την κατάκτηση της χώρας το 1517, αλλά ο συγγραφέας του 17ου αιώνα Evliya Çelebi δήλωσε ότι είχε παιχτεί στο οθωμανικό παλάτι ήδη από τη βασιλεία. του Βαγιαζήτ Α' (βασίλεψε 1389–1402). Τον 16ο αιώνα, ο Οθωμανός Μουφτής Muhammad Ebussuud el-İmadi εξέδωσε μια περίφημη "γνώμη" που επέτρεπε την εκτέλεση θεατρικών έργων Karagöz.
Το θέατρο σκιών, με έναν μόνο κουκλοπαίκτη να δημιουργεί φωνές για έναν διάλογο, να αφηγείται μια ιστορία, και πιθανώς ακόμη και να τραγουδά ενώ χειρίζεται κούκλες, φαίνεται να προέρχεται τελικά από το ινδονησιακό wayang kulit ή το κινέζικο παιχνίδι σκιών pi ying xi.
Το όνομα Καραγκιόζης ή Καραγκιόζης είναι δανεισμένο από το τουρκικό Karagöz «Μαυρομάτης».
Υπάρχουν πολλές ιστορίες για το πώς ιδρύθηκε το θέατρο σκιών στη Μικρά Ασία. Πολλοί υποστηρίζουν μια μεσογειακή προέλευση στην παράδοση της αιγυπτιακής μαριονέτας σκιών. Όπως και να έχει, αξίζει να αναφέρουμε ότι ανεξάρτητα από τους θρησκευτικούς περιορισμούς, το θέατρο σκιών έγινε πιο διαδεδομένο γύρω στον 16ο αιώνα στους μουσουλμάνους Τούρκους.
Εκτελείται ακόμη στην Τουρκία, ειδικά κατά τη διάρκεια των εορτασμών του Ραμαζανιού, με το ίδιο όνομα.
Ο Καραγκιόζης φαίνεται ότι ήρθε στην ηπειρωτική Ελλάδα, πιθανότατα από τη Μικρά Ασία (Ανατολία) τον 19ο αιώνα, επί Τουρκοκρατίας.
Το είδος έγινε πλήρως ενσωματωμένο, αν και προσαρμοσμένο, στον ελληνικό πληθυσμό. Υπάρχουν όμως αρκετοί θρύλοι καθώς και μελέτες γύρω από την άφιξη και τη μετέπειτα δημοτικότητα του Καραγκιόζη στην Ελλάδα. Κάποιες ιστορίες λένε ότι προήλθε από πραγματικά γεγονότα που αφορούσαν δύο εργάτες τοιχοποιίας, τους Karagöz και Haci Ivat, που εργάζονταν στην κατασκευή ενός τζαμιού στην πόλη της Προύσας της Τουρκίας στις αρχές του 14ου αιώνα.
