Ο Στρυμόνας στον ύμνο Στη Δήλο του Καλλίμαχου, 3ος αιώνας π. Χ.

Καλλίμαχου Ὕμνος V

Ο Στρυμόνας στον ύμνο Στη Δήλο του Καλλίμαχου, 274 π. Χ.

ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ

Ὕμνοι (4.1-4.54)

ΣΤΗ ΔΗΛΟ

Την ιερή, ψυχή μου, σε ποιόν χρόνο και πότε θα ψάλεις

Δήλο, του Απόλλωνα την τροφό; Βέβαια όλες

οι Κυκλάδες, οι ιερότατες απ᾽ τα νησιά που βρίσκονται στη θάλασσα,

είναι καλοΰμνητες. Όμως η Δήλος θέλει τα πρωτεία να ᾽χει

5από τα δώρα των Μουσών ,γιατί τον Φοίβο, το δάσκαλο των τραγουδιών

έλουσε και σπαργάνωσε κι ωσάν θεό πρώτη τον ύμνησε.

Όπως οι Μούσες, τον αοιδό, την Πίμπλεια που δεν θα τραγουδήσει,

εχθρεύονται, όμοια κι ο Φοίβος όποιονα τη Δήλο λησμονήσει.

Τώρα τον ύμνο μου στη Δήλο αφιερώνω, ο Απόλλωνας

10ο Κύνθιος το ζήλο μου να επαινέσει προς την τροφό του την αγαπημένη.

Εκείνη ανεμόδαρτη, άγονη, θαλασσόπληκτη

για γλάρους μάλλον έγινε παρά για ξεφαντώματα αλόγων,

κι έχει στον πόντο στεριωθεί, που τα γοργά σηκώνοντας τα κύματά του,

γλύφει στις ακτές της του Ικάριου πελάγους όλο τον αφρό.

15Γι᾽ αυτό και την κατοίκησαν θαλασσινοί, ψαράδες με καμάκι.

Αλλά δεν είναι κι άδικο ανάμεσα στα πρώτα ν᾽ αναφέρεται νησιά,

αφού στον Ωκεανό και στην Τιτανίδα, πλησίον στην Τηθύ

κι άλλα νησιά μαζεύονται, και πρώτη αυτή οδεύει.

Κι ακολουθεί η Κύρνος η Φοινικική,

20όχι παρακατιανή, και η Εύβοια, το μακρύ νησί των Ελλοπέων, η Αβαντιάδα

και η Σαρδηνία η ήρεμη, και το νησί όπου κολύμπησεν η Κύπρις

όταν πρωτοβγήκε από τη θάλασσα, και σώζει τους θαλασσινούς που την τιμούν.

Τούτα τα νησιά με πύργους είναι οχυρωμένα και ισχυρά,

μα η Δήλος τον Απόλλωνα έχει πύργο· τί είναι δυνατότερο απ᾽ αυτόν;

25Τείχη και ογκόλιθοι από το φύσημα μπορούν να πέσουν

του Στρυμόνιου βοριά. Μόνο ο θεός ατράνταχτος για πάντα.

Καλή μου Δήλος, τέτοιον εσύ προστάτην έχεις!

Πολλές ιστορίες αν σε τριγυρίζουν,

ποιάν απ᾽ αυτές να πλέξω ύμνο στ᾽ όνομά σου; Ποιά θα σου άρεσε ν᾽ ακούσεις;

30Μήπως εκείνην όπου λέει πως κάποτε μέγας θεός τα όρη καθώς χτύπησε

με τρίαινα που οι Τελχίνες μαστορέψαν,

έφκιαξε τα νησιά, και όλα τα συντάραξε

από τα βάθη, και τα κύλησε στη θάλασσα,

κι άλλα τα πήγε στο βυθό για να ξεχάσουν τη στεριά

35κι εκεί καλά τα ρίζωσε; Όμως εσένα δεν σε ζόρισεν ανάγκη,

καθώς ελεύθερη στα πέλαγα επέπλεες, κι ονομαζόσουν

παλιότερα Αστερία, επειδή σε βαθιά πήδηξες τάφρο,

σαν άστρο από τον Ουρανό, το γάμο ν᾽ αποφύγεις με το Δία.

Τότε δεν σ᾽ είχε συναντήσει ακόμα η λαμπερή Λητώ,

40τότες ακόμα ήσουνα η Αστερία, Δήλος δεν ονομαζόσουν.

Συχνά οι ναυτικοί απ᾽ την Τροιζήνα, του Ξάνθου την πολίχνη,

διαβαίνοντας στην Έφυρα, μέσα στον κόλπο το Σαρωνικό

σε αντιλήφτηκαν, μα όταν απ᾽ την Έφυρα ανεβαίναν

δεν σε ξανάδανε. Απ᾽ το στενό κι ορμητικό

45πόρο του Ευρίπου έδραμες, που με βοή μεγάλη τρέχουν τα νερά του.

Απ᾽ της Χαλκίδας τη θάλασσα την ίδια μέρα αλλάζοντας κατεύθυνση

έπλεες κοντά στο ακρωτήριο των Αθηναίων, το Σούνιο,

ή μέχρι τη Χίο και τον θαλασσόβρεχτο το λόφο

της Παρθενίας —δεν ονομαζόταν τότε Σάμος— όπου οι νύμφες

50οι γειτονικές στη γη του Αγκαίου, οι Μυκαλησιώτισσες, σε φιλοξένησαν.

Κι όταν στον Απόλλωνα υποσχέθηκες το γενέθλιό του τόπο,

οι ναυτικοί γι᾽ ανταμοιβή με τούτο σ᾽ ονομάτισαν το όνομα,

γιατί άδηλη πια δεν έπλεες, αλλά στον πόντο,

στα κύματα του Αιγαίου τα ριζοθέμελα είχες ρίξει.

Καθαρεύουσα

ΕΙΣ ΔΗΛΟΝ

Τὴν ἱερήν, ὦ θυμέ, τίνα χρόνον ἢ πότ᾽ ἀείσεις

Δῆλον, Ἀπόλλωνος κουροτρόφον; ἦ μὲν ἅπασαι

Κυκλάδες, αἳ νήσων ἱερώταται εἰν ἁλὶ κεῖνται,

εὔυμνοι· Δῆλος δ᾽ ἐθέλει τὰ πρῶτα φέρεσθαι

5ἐκ Μουσέων, ὅτι Φοῖβον ἀοιδάων μεδέοντα

λοῦσέ τε καὶ σπείρωσε καὶ ὡς θεὸν ᾔνεσε πρώτη.

ὡς Μοῦσαι τὸν ἀοιδὸν ὃ μὴ Πίμπλειαν ἀείσῃ

ἔχθουσιν, τὼς Φοῖβος ὅτις Δήλοιο λάθηται.

Δήλῳ νῦν οἴμης ἀποδάσσομαι, ὡς ἂν Ἀπόλλων

10Κύνθιος αἰνήσῃ με φίλης ἀλέγοντα τιθήνης.

κείνη δ᾽ ἠνεμόεσσα καὶ ἄτροπος, οἷά θ᾽ ἁλιπλήξ

αἰθυίῃς καὶ μᾶλλον ἐπίδρομος ἠέπερ ἵπποις,

πόντῳ ἐνεστήρικται· ὁ δ᾽ ἀμφί ἑ πουλὺς ἑλίσσων

Ἰκαρίου πολλὴν ἀπομάσσεται ὕδατος ἄχνην·

15τῷ σφε καὶ ἰχθυβολῆες ἁλίπλοοι ἐννάσσαντο.

ἀλλά οἱ οὐ νεμεσητὸν ἐνὶ πρώτῃσι λέγεσθαι,

ὁππότ᾽ ἐς Ὠκεανόν τε καὶ ἐς Τιτηνίδα Τηθύν

νῆσοι ἀολλίζονται, ἀεὶ δ᾽ ἔξαρχος ὁδεύει.

ἣ δ᾽ ὄπιθεν Φοίνισσα μετ᾽ ἴχνια Κύρνος ὀπηδεῖ

20οὐκ ὀνοτή, καὶ Μάκρις Ἀβαντιὰς Ἐλλοπιήων

Σαρδώ θ᾽ ἱμερόεσσα, καὶ ἣν ἐπενήξατο Κύπρις

ἐξ ὕδατος τὰ πρῶτα, σαοῖ δέ μιν ἀντ᾽ ἐπιβάθρων.

κεῖναι μὲν πύργοισι περισκεπέεσσιν ἐρυμναί,

Δῆλος δ᾽ Ἀπόλλωνι· τί δὲ στιβαρώτερον ἕρκος;

25τείχεα μὲν καὶ λᾶες ὑπὸ ῥιπῆς κε πέσοιεν

Στρυμονίου βορέαο· θεὸς δ᾽ ἀεὶ ἀστυφέλικτος.

Δῆλε φίλη, τοῖός σε βοηθόος ἀμφιβέβηκεν.

εἰ δὲ λίην πολέες σε περιτροχόωσιν ἀοιδαί,

ποίῃ ἐνιπλέξω σε; τί τοι θυμῆρες ἀκοῦσαι;

30ἢ ὡς τὰ πρώτιστα μέγας θεὸς οὔρεα θείνων

ἄορι τριγλώχινι, τό οἱ Τελχῖνες ἔτευξαν,

νήσους εἰναλίας εἰργάζετο, νέρθε δὲ πάσας

ἐκ νεάτων ὤχλισσε καὶ εἰσεκύλισε θαλάσσῃ,

καὶ τὰς μὲν κατὰ βυσσόν, ἵν᾽ ἠπείροιο λάθωνται,

35πρυμνόθεν ἐρρίζωσε; σὲ δ᾽ οὐκ ἔθλιψεν ἀνάγκη,

ἀλλ᾽ ἄφετος πελάγεσσιν ἐπέπλεες, οὔνομα δ᾽ ἦν σοι

Ἀστερίη τὸ παλαιόν, ἐπεὶ βαθὺν ἥλαο τάφρον,

οὐρανόθεν φεύγουσα Διὸς γάμον, ἀστέρι ἴση.

τόφρα μὲν οὔπω τοι χρυσέη ἐπεμίσγετο Λητώ,

40τόφρα δ᾽ ἔτ᾽ Ἀστερίη σὺ καὶ οὐδέπω ἔκλεο Δῆλος.

πολλάκι σε Τροιζῆνος ἀπὸ Ξάνθοιο πολίχνης

ἐρχόμενοι Ἐφύρηνδε Σαρωνικοῦ ἔνδοθι κόλπου

ναῦται ἐπεσκέψαντο, καὶ ἐξ Ἐφύρης ἀνιόντες

οἳ μὲν ἔτ᾽ οὐκ ἴδον αὖθι, σὺ δὲ στεινοῖο παρ᾽ ὀξύν

45ἔδραμες Εὐρίποιο πόρον καναχηδὰ ῥέοντος,

Χαλκιδικῆς δ᾽ αὐτῆμαρ ἀνηναμένη ἁλὸς ὕδωρ

μέσφ᾽ ἐς Ἀθηναίων προσενήξαο Σούνιον ἄκρον,

ἢ Χίον ἢ νήσοιο διάβροχον ὕδατι μαστόν

Παρθενίης —οὔπω γὰρ ἔην Σάμος— ἧχί σε νύμφαι

50γείτονες Ἀγκαίου Μυκαλησσίδες ἐξείνισσαν.

ἡνίκα δ᾽ Ἀπόλλωνι γενέθλιον οὖδας ὑπέσχες,

τοῦτό τοι ἀντημοιβὸν ἁλίπλοοι οὔνομ᾽ ἔθεντο,

οὕνεκεν οὐκέτ᾽ ἄδηλος ἐπέπλεες, ἀλλ᾽ ἐνὶ πόντου

κύμασιν Αἰγαίοιο ποδῶν ἐνεθήκαο ῥίζας.