Άγιοι Γάιος, Δάσιος και Ζωτικός, 21 Οκτωβρίου
 |
| Άγιος Ζωτικός |
Εἰς ἁλμυρὸν θανόντες ἄνδρες τρεῖς ὕδωρ,
Γλυκὺν τρυφῆς πίνουσι χειμάρρουν ἄνω.
Οι Άγιοι Γάιος, Δάσιος και Ζωτικός βρίσκονταν στη Νικομήδεια και από θείο ζήλο εμπνεόμενοι, πήγαν και γκρέμισαν τα είδωλα των Ελλήνων μέσα στους ναούς. Έπειτα φανερώθηκαν μόνοι τους και υπέστησαν φοβερά βασανιστήρια. Τους κρέμασαν επάνω σε ξύλα και έτριψαν τις σάρκες τους με πανιά υφασμένα από τρίχες κατσίκας. Έπειτα, αφού έδεσαν πέτρες στο λαιμό τους, τους έριξαν στη θάλασσα και έτσι όλοι έλαβαν μαρτυρικό τέλος.
Σε μία μικρογραφία Μηνολογίου από το Δετσάνι, η οποία απεικονίζει τον αποκεφαλισμό δύο μαρτύρων που φορούν μανδύες και χιτώνες.
Η 21η Οκτωβρίου είναι η ημέρα εορτής των μαρτύρων Γαΐου, Δασίου και Ζωτικού, οι οποίοι πνίγηκαν στη Νικομήδεια το 303. Μια μικρογραφία στο Μηνολόγιο του Βασιλείου απεικονίζει δύο πνιγμένους μάρτυρες στη θάλασσα — έναν νέο, αγένειο, και έναν μεσήλικα, γενειοφόρο· ένας τρίτος νέος μεταφέρεται στην πλάτη ενός δημίου (εικ. 10).
Οι εικονογραφήσεις Μηνολογίων στη μνημειακή ζωγραφική προσφέρουν μόνο ένα παράδειγμα αναπαράστασης αυτών των τριών μαρτύρων — εκείνο στο Στάρο Ναγκορίτσινο (1315–1317). Ωστόσο, η συνοδευτική επιγραφή δεν συμφωνεί με τη νωπογραφία, η οποία, λόγω προφανούς σφάλματος, δείχνει μία ανδρική προτομή και δύο γυναικείες μορφές μέσα στις φλόγες.
