Όσιος Αμμούν «ὁ τῆς Νιτρίας», 7 Δεκεμβρίου
Ἀμμοῦν πατρὸς κατεῖδες Νητρία τρία,
Κόσμου φυγήν, ἄσκησιν, ἔξοδον βίου.
Ο Άγιος Νικόδημος αναφέρει ότι είναι ο ίδιος Άγιος με αυτόν της 4ης Οκτωβρίου. Μερικά Μηνολόγια αναφέρουν (εσφαλμένα) ότι ήταν επίσκοπος Νιτρίας.
Ο Αββάς Αμμούν (ή Αμμών, Αμών) ήταν ένας μεγάλος ασκητής που έζησε από το 294 έως το 357 μ.Χ. Ήταν ηγούμενος του μοναστηριού των Ταμπεννησιωτών στην Άνω Αίγυπτο. Ως ένας από τους πιο σεβαστούς ασκητές της Νιτριανής Ερήμου, ο Άγιος Αθανάσιος τον μνημονεύει στο Βίο του Αγίου Αντωνίου. Ο Αμμούν, ως ιδρυτής του περίφημου οικισμού κοινοβιατών και ερημιτών στο όρος Νιτρία (Ruf. de Mon. 30), συχνά αποκαλείται «πατέρας του αιγυπτιακού μοναχισμού». Ήταν σύγχρονος του Αγίου Αντωνίου και κατοικούσε στο ίδιο μέρος της Κάτω Αιγύπτου, όπως ο Αντώνιος στη Θηβαΐδα.
Ορφανός από μικρή ηλικία, από γονείς πλούσιους κοντά στην Αλεξάνδρεια, εξαναγκάστηκε από τον θείο του να παντρευτεί. Όμως την ημέρα του γάμου έπεισε τη νύφη του να δεχθεί όρκο εγκράτειας, και για δεκαοκτώ χρόνια έζησαν μαζί ως αδελφός και αδελφή· ύστερα, με τη συγκατάθεσή της, ο Αμμούν αποσύρθηκε στη Νιτρία, και από τότε επισκεπτόταν τη σύζυγό του μόνο δύο φορές τον χρόνο. Σύντομα συγκεντρώθηκε γύρω του πλήθος ζηλωτών μαθητών· έτσι ώστε ο Παλλάδιος, μερικά χρόνια αργότερα, βρήκε περίπου πέντε χιλιάδες μοναχούς· άλλοι ζούσαν τελείως μόνοι, άλλοι ανά δύο ή τρεις. Εξακόσιοι από αυτούς, «προχωρημένοι στην αγιότητα», ζούσαν σε ακόμη μεγαλύτερη απομόνωση, στα λεγόμενα «Κελιά», δώδεκα μίλια από τη Νιτρία. Πολλά θαύματα αποδίδονται στον Αμμούν.
Από την Λαουσιακή Ιστορία του Παλλάδιου
Όταν ήταν νέος, περίπου είκοσι δύο χρονών, έμεινε ορφανός. Ο αδελφός του πατέρα του ήθελε να τον παντρέψει και, επειδή ο Αμμούν δεν μπορούσε να αντισταθεί, αναγκάστηκε με τη βία να τελέσει γάμο, να στεφανωθεί και να μπει στο νυφικό δωμάτιο.
Ο Αμμούν υπέμεινε εξωτερικά όλα τα τυπικά, αλλά όταν όλοι έφυγαν και τους άφησαν μόνο, σηκώθηκε, έκλεισε την πόρτα και είπε στη νύφη του:
«Από σήμερα θα είσαι κυρία μου και αδελφή μου. Άκουσε κάτι ανώτερο από τον γάμο. Ο γάμος των ανθρώπων είναι φθαρτός· ας διαλέξουμε τον γάμο που δεν φθείρεται και το πανηγύρι που δεν τελειώνει. Ας κοιμάται ο καθένας μόνος του, ώστε να ευαρεστήσουμε τον Χριστό και να διατηρήσουμε την παρθενία μας άφθαρτη».
Της διάβασε αποσπάσματα από την Αγία Γραφή, καθώς η ίδια δεν γνώριζε τα Γραφάς, και της εξήγησε πολλά για την παρθενία και την καθαρότητα. Με τη χάρη του Χριστού, πείστηκε. Του είπε: «Ό,τι θέλεις, αυτό θα κάνω κι εγώ».
Ο Αμμούν της ζήτησε να ζήσουν χωριστά· εκείνη όμως επέμεινε: «Ας ζούμε στο ίδιο σπίτι, αλλά με ξεχωριστή κλίνη ο καθένας». Έτσι έζησαν δεκαοκτώ χρόνια. Ο Αμμούν περνούσε τη μέρα καλλιεργώντας τα δενδρύλλια βάλσαμου στον κήπο του και το βράδυ προσευχόταν και έτρωγε μαζί της. Και οι δύο προόδευσαν στην απάθεια και στην καθαρότητα.
Τελικά η γυναίκα του του είπε: «Δεν είναι σωστό, αφού είσαι άνθρωπος Θεού, να ζεις μαζί μου. Το χάρισμά σου δεν πρέπει να μένει κρυφό· πρέπει να ωφελήσεις πολλούς». Ο Αμμούν ευχαρίστησε τον Θεό και της είπε ότι θα φύγει να χτίσει άλλο σπίτι. Έτσι πήγε στο όρος Νιτρία —όπου τότε δεν υπήρχε κανένα μοναστήρι—, έχτισε κελί και έζησε εκεί είκοσι δύο χρόνια, φτάνοντας σε υψηλή άσκηση, ώσπου κοιμήθηκε εν Κυρίω σε ηλικία εξήντα δύο ετών. Τη σύζυγό του την επισκεπτόταν μόνο δύο φορές τον χρόνο. Και οι δύο πέθαναν στην παρθενία τους.
Θαύματα
Ο Άγιος Αθανάσιος αναφέρει ότι, όταν επρόκειτο ο Αμμούν να περάσει τον ποταμό «Λύκος», ντρεπόταν να γδυθεί μπροστά στον μαθητή του Θεόδωρο. Ενώ προβληματιζόταν, θαυματουργικά πέρασε τον ποταμό με τη βοήθεια αγγέλου χωρίς πλοίο. Ο ίδιος είδε και την κοίμηση του Αγίου Αντωνίου, όταν η ψυχή του υψώθηκε στους ουρανούς από αγγέλους.
Άλλες διηγήσεις
Ο Ιερώνυμος αναφέρει ότι ο Αμμούν θεράπευσε έναν νεαρό που είχε δαγκωθεί από λυσσασμένο σκύλο: τους είπε να επιστρέψουν το κλεμμένο βόδι μίας χήρας και ο νέος θεραπεύτηκε. Άλλη φορά προείπε τον θάνατο καμήλας κάποιου άντρα που αρνήθηκε να φέρει μια στάμνα νερό για τους επισκέπτες.
Ρήσεις του Αββά Αμμούν
«Να ανέχεσαι όλους, όπως ο Θεός ανέχεται εσένα».
Γιατί δεν εισακούεται η προσευχή; «Όπως ο Ιακώβ εργάστηκε και δεν πήρε αμέσως τη Ραχήλ, έτσι και ο μοναχός πρέπει να κοπιάζει, μέχρι να λάβει τη χάρη».
«Κάνε τον νου σου σαν του κακούργου στη φυλακή που περιμένει τον κριτή».
Κάλυψε το σφάλμα ενός αδελφού κρύβοντας τη γυναίκα που βρέθηκε στο κελί του και συμβουλεύοντας τον αδελφό να προσέχει την ψυχή του.
Έχασε τον δρόμο πηγαίνοντας στον Αντώνιο· με προσευχή είδε χέρι από τον ουρανό να τον οδηγεί.
Ποτέ δεν έκρινε κανέναν. Σε μια κοπέλα που είχε συλλάβει, έδωσε μόνο μάλλινους επιδέσμους λέγοντας πως πλησιάζει στον θάνατο.
«Ο πέλεκυς του μοναχού είναι η διάκριση».
«Μπορεί να μείνεις εκατό χρόνια στο κελί και να μη μάθεις να ζεις ως μοναχός ούτε μία μέρα».
Έκανε δώδεκα χρόνια προσευχή για να νικήσει τον θυμό.
Όταν ο Ποιμήν διαμαρτυρήθηκε για την αγάπη του Παϊσίου προς κοσμικούς, του είπε: «Ποιμήν, είσαι ακόμα ζωντανός· πήγαινε στο κελί και πες στον εαυτό σου: “Ένα χρόνο έμεινε μέχρι τον τάφο”».
Δίδαξε να ζούμε «με καλά διατεταγμένο νου».
Σε κάποιον υπερβολικά αυστηρό ασκητή είπε: «Κάτσε στο κελί, τρώγε λίγο κάθε μέρα και λέγε: “Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ”».
Στην κοίμησή του ονόμασε τον μαθητή του, Ιωάννη τον Μικρό, «άγγελο και όχι άνθρωπο».
Ο Αντώνιος από μακριά είδε την ψυχή του Αμμούν να αναλαμβάνεται από αγγέλους.
