Όσιος Αλέξανδρος ο Ακοίμητος, 15 Ιανουαρίου

Όσιε Πατέρες Αλέξανδρε,

πρέσβευε προς Χριστόν τον Θεόν ημών,

ίνα σώση τας ψυχάς ημών!

Ο Όσιος Αλέξανδρος καταγόταν από επιφανή οικογένεια της Ασίας και σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη. Διακρινόταν για την φιλομάθεια και την αρετή του. Μελετούσε αδιάλειπτα το Ιερό Ευαγγέλιο και αποφάσισε να εγκαταλείψει τον κόσμο και να αφιερωθεί στον Θεό. Αφού διένειμε τα υπάρχοντά του στους πτωχούς ήλθε στη Συρία, όπου έγινε μοναχός σε μονή της οποίας ηγούμενος ήταν ο μοναχός Ηλίας. Αφού έμεινε εκεί τέσσερα χρόνια, έζησε στην έρημο ως αναχωρητής επί επτά χρόνια. Επανήλθε στη Συρία, όπου ίδρυσε μοναστήρι στη δεξιά όχθη του Ευφράτη ποταμού και άρχισε να εργάζεται ιεραποστολικά κηρύττοντας το Ευαγγέλιο. Λίγο αργότερα έρχεται στην Κωνσταντινούπολη και ιδρύει νέα μονή πλησίον του οίκου του Αγίου Μάρτυρος Μηνά. Αλλά ήρθε σε προστριβή με τον Πατριάρχη Σισσίνιο (426 - 427 μ.Χ.) και τους άρχοντες, τους οποίους ως ζηλωτής έλεγχε εάν θεωρούσε ότι έπρατταν κάτι άτοπο. Έτσι, μετά από περιπέτειες, εγκαταστάθηκε στα βορειοανατολικά της Βιθυνίας, σε τόπο καλούμενο Γομών. Εκεί ο Όσιος Αλέξανδρος κοιμήθηκε με ειρήνη.

Ο Όσιος Αλέξανδρος είναι ουσιαστικά ο πρώτος ιδρυτής της μονής των Ακοιμήτων. Έτσι λέγονταν οι μοναχοί της Ανατολής, που ζούσαν κοινοβιακά και χωρίζονταν σε ομάδες, που ανυμνούσαν διαδοχικά το Θεό καθ’ όλη την ημέρα και τη νύχτα, ώστε να μην έπαυε ποτέ στη Μονή τους η προσευχή.

Βιογραφία

Όσιος Αλέξανδρος, Ιδρυτής του Μοναστηριού των «Ακοίμητων», γεννήθηκε στην Ασία και έλαβε την εκπαίδευσή του στην Κωνσταντινούπολη. Υπηρέτησε κάποια χρόνια στον στρατό, αλλά, αντιλαμβανόμενος ότι είχε κληθεί σε άλλη υπηρεσία, άφησε τον κόσμο και δέχθηκε τη μοναχική κουρά σε ένα από τα συριακά μοναστήρια της ερήμου κοντά στην Αντιόχεια, υπό την καθοδήγηση του ηγουμένου Ηλία. Πέρασε τέσσερα χρόνια αυστηρής υπακοής και μοναχικής προσπάθειας, μετά τα οποία έλαβε από τον ηγούμενο την ευλογία να κατοικήσει στην έρημο. Πηγαίνοντας στην έρημο, ο μοναχός δεν πήρε τίποτα από το μοναστήρι, εκτός από το Ευαγγέλιο. Εκεί αγωνίστηκε στην έρημο για επτά χρόνια. Στη συνέχεια, ο Κύριος τον κάλεσε να κηρύξει στους ειδωλολάτρες.

Ο Όσιος Αλέξανδρος επίστρεψε στον Χριστό τον τοπικό άρχοντα, Ραβούλ, ο οποίος αργότερα χειροτονήθηκε επίσκοπος και για 30 χρόνια κάθισε στην επισκοπή της πόλης Έδεσσας. Μαζί με τον Ραβούλ, όλοι οι κάτοικοι της περιοχής δέχθηκαν το βάπτισμα και, πριν το λάβουν, έκαψαν τα είδωλά τους στην πλατεία της πόλης. Επικυρώνοντας την πίστη στους νεοεκχριστιανούς, ο Όσιος Αλέξανδρος επέστρεψε ξανά στην έρημο, όπου, κατά τύχη, βρήκε μια σπηλιά ληστών. Ατάραχος μπροστά στον κίνδυνο, τους κήρυξε το Ευαγγέλιο και τους παρότρυνε να μετανοήσουν. Όλοι οι ληστές μετανόησαν, δέχθηκαν το άγιο βάπτισμα και μετέτρεψαν τη σπηλιά τους σε μοναστήρι, όπου ζούσαν με προσευχή και μετάνοια. Ο Όσιος Αλέξανδρος διόρισε ηγούμενο για αυτούς, τους έδωσε μοναχικό κανόνα και ο ίδιος αποσύρθηκε ακόμα πιο μακριά στην έρημο.

Για αρκετά χρόνια ζούσε σε πλήρη απομόνωση. Όμως και εκεί, οι εραστές της μοναχικής ζωής άρχισαν να συγκεντρώνονται κοντά του. Έτσι δημιουργήθηκε ένα μοναστήρι, το οποίο αριθμούσε 400 μοναχούς. Επιθυμώντας στο μοναστήρι αυτό να καθιερωθεί η αδιάκοπη δοξολογία του Θεού, προσευχήθηκε για τρία χρόνια ώστε ο Δημιουργός να του αποκαλύψει και αφού έλαβε την αποκάλυψη, εισήγαγε στο μοναστήρι την εξής τάξη: οι μοναχοί χωρίστηκαν σε 24 ακολουθίες προσευχής. Αλλάζοντας βάρδιες κάθε ώρα, ημέρα και νύχτα, έψαλλαν σε δύο χορούς τους Ψαλμούς του Δαβίδ, διακόπτοντας μόνο για τις ώρες των θεία λειτουργιών. Το μοναστήρι πήρε την ονομασία «των Ακοίμητων», γιατί οι μοναχοί έψαλλαν δοξολογία στον Θεό καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας.

Ο Όσιος Αλέξανδρος ηγήθηκε του μοναστηριού στον Ευφράτη για δώδεκα χρόνια. Στη συνέχεια, αφήνοντας έναν από τους μαθητές του, τον έμπειρο Γέροντα Τρόφιμο, ως ηγούμενο, ξεκίνησε με ορισμένους εκλεκτούς αδελφούς να περιοδεύει τις πόλεις κοντά στην Περσία, κηρύττοντας το Ευαγγέλιο στους ειδωλολάτρες. Μετά από αυτό το ιεραποστολικό ταξίδι, ο Όσιος Αλέξανδρος έζησε με τους μοναχούς του για κάποιο διάστημα στην Αντιόχεια. Εκεί έχτισε μια εκκλησία για τους κατοίκους της πόλης και ένα άσυλο για τους άρρωστους και άστεγους με τα χρήματα που του διέθεσαν οι φιλάνθρωποι της Αντιόχειας. Όμως, μέσω των μηχανορραφιών των ζηλόφθονων, ο Όσιος Αλέξανδρος αναγκάστηκε να μετακινηθεί στην Κωνσταντινούπολη.

Εκεί ίδρυσε νέο μοναστήρι, στο οποίο εισήγαγε κανόνα μοναχικής «αδιάκοπης επαγρύπνησης». Ο Όσιος Αλέξανδρος και οι μοναχοί του υπέφεραν στην Κωνσταντινούπολη υπό τους Νεστοριανούς αιρετικούς, υφιστάμενοι ξυλοδαρμούς και φυλακίσεις. Αργότερα, όταν η αναταραχή καταλάγιασε, ο Όσιος Αλέξανδρος πέρασε τις τελευταίες ημέρες της ζωής του στο μοναστήρι της Κωνσταντινούπολης που ίδρυσε. Πέθανε σε βαθύ γήρας γύρω στο έτος 430, μετά από 50 χρόνια αδιάκοπης μοναχικής προσπάθειας. 

Επιγραφή 1:

Η επιγραφή βρίσκεται εντός ενός ταμπουλά ανσάτα τοποθετημένου μεταξύ του μέσου του ναού και του βήματος, στην ανατολική και κεντρική περιοχή ενός μεγάλου πλαισιωμένου πίνακα. Πλάτος του επιγεγραμμένου πεδίου: περίπου 2,10 μ. Οι συμπληρώσεις βασίζονται στο παράλληλο συριακό κείμενο:

ἔτ[ους ψπβ΄ ἐν] μηνὶ Δύστρου ἐν ἡμέραις τῶν

[ἡμῶν εὐλαβεσ]τάτων Νόννου ἐπισκόπου καὶ

[Σεργίου ἀρχ]ι̣μ[αν]δρίτου μονε͂ς τοῦ ἁγίου

[Ἀλεξάνδρου - - -εἰς μν]ημόσυνον αἰώνι-

ο[ν καὶ - - - τ]ῶν ἐνώπιον τοῦ

θ[εοῦ] καὶ [πάντων τῶν κοινωνησάντ]ων τῷ ἔργῳ

[μνήσθητι, Κύριε θεός. ἀμή]ν

2. [ἡμῶν εὐλαβεσ]τάτων or [ἡμῶν θεοφιλεσ]τάτων Donceel-Voûte || 4-5. διὰ ἐλε]ημοσηνõν Διωνι|σ[ίου Donceel-Voûte || 6-7. θ[εοῦ] καὶ [πάντων τῶν καρποφορησάντ]ων τῷ ἔργῳ | [καὶ τοῦ ἁμαρτολοῦ τοῦ γράψαντος (ψηφόσαντος?) τοῦτο. ἀμή]ν

'Το έτος [782, στον] μήνα Δύστρο, κατά τις ημέρες του [πιο ευσεβούς μας]: επισκόπου Νόννου και [Σέργιου,] του ηγουμένου (αρχιμανδρίτη) του μοναστηρίου του Αγίου [Αλέξανδρου - - - για την] αιώνια μνήμη [και - - -] αυτών που βρίσκονται ενώπιον του Θεού και [όλων εκείνων που] συμμετείχαν σε αυτό το έργο. [Ω Θεέ, Κύριε, θυμήσου (για αυτούς)! Αμήν.]

Κείμενο: Donceel-Voûte 1988, 148-149 με συμπληρώσεις από τον Denis Feissel, CEByz, 569-570.

Επιγραφή 2:

Η επιγραφή βρίσκεται εκτός του πλαισίου του πίνακα που περιλαμβάνει την Επιγραφή 1, κοντά στο αψίδι, στο δεξιό τμήμα του ναού, δίπλα σε μια σκάλα που οδηγεί στο ιερό. Το κείμενο βρίσκεται εντός ενός ταμπουλά ανσάτα.

ܒ]ܚܕ ܐܕܪ ܕܫܢܬ ܫܒܥ ܡܐܐ ܘܬܡܢܐܝܢ

ܘܬܖ̈ܬܝܢ ܒܝܘܡܝ ܩܕܝܫܐ ܡܪ ܢܘܢܐ

ܐܦܝܣܩܘܦܐ ܘܡܪ ܣܪܓܝܤ ܪܝܫ

ܕܝܪܐ ܕܕܝܪܐ ܕܛܘܒܢܐ ܡܪ

ܐܠܟܣܢܕܪܐ ܕܘܟܪܢܗܘܢ

ܢܗܘܐ ܠܒܘܪܟܬܐ ܩܕܡ ܐܠܗܐ

ܘܕܟܠ ܡܢ ܕܐܫܬܘܬܦ ܒܥܒܕܐ

ܘܕܚܛܝܐ ܕܪܫܡ ܟܬܝܒ̈ܬܐ ܗܠܝܢ

ܐܡܝܢ

«Την 1η ημέρα του μήνα Άδαρ, το έτος 782, κατά τις ημέρες του αγίου επισκόπου Μαρ Νόννα και Μαρ Σέργιου, του ηγουμένου (αρχιμανδρίτη) του μοναστηρίου του ευλογημένου Αλεξάνδρου. Είθε η μνήμη τους να είναι ευλογημένη ενώπιον του Θεού, και (η μνήμη) όλων εκείνων που συμμετείχαν σε αυτό το έργο, και του αμαρτωλού, που χάραξε αυτήν την επιγραφή. Αμήν.»

Κείμενο: Donceel-Voûte 1988, 148-149. Μετάφραση: Σ. Μινώβ.

Λειτουργικά κείμενα

Τροπάριον — Ήχος 8

Δια πλημμυρίδος δακρύων ηύρωσας την έρημον, / και η επιθυμία σου προς τον Θεόν ήγειρεν καρπούς αφθόνους. / Δια της ακτίνας των θαυμάτων εφώτισας το πανκόσμιον! / Όσιε Πατέρες Αλέξανδρε, πρέσβευε προς Χριστόν τον Θεόν ημών, ίνα σώση τας ψυχάς ημών!